Читать книгу: «Бер көйрәтик, гомер / Давай поговорим, жизнь», страница 3

Татлы бал

 
Олы мәгънә
тел очында гына,
Тел очында… бик тә еракта! —
Мин сорауга гына ышанамын,
Гел ышанмас булдым җавапка.
 
 
Ачылырмы соңгы мәгънә сере?
Борчымасмы сорау күңелне?
Сер ачылып беткән андый заман
Ахырзаман үзе түгелме?
 
 
Җавап бит ул
дөреслеккә түгел,
Бер шаукымга гына охшаган.
Соңгы мәгънә дә
сорау булып калыр…
Чынга гына бары ышанам.
 
 
…Кеше гүзәл
мәгънә якынлыктан
Тәмам үзәкләре өзелсә:
– Әйтә генә алмыйм, тел очымда,
Тел очымда гына югыйсә!..
 
 
Ходай Үзе белсен… Безгә нигә
Аңлатулар газиз гомерне? —
Минем өчен кеше менә шулай
Аптыраган килеш кадерле!..
Аңлашылмас килеш кадерле…
 
 
Тел очында кала бөек очыш,
Бөек шигырь —
бөек чишелеш…
Җавап һаман тел очында килеш
Соңгы йортка – гүргә төш, имеш!
 
 
…Хәер, гыйлем кирәк микән моңа?
Бераз гашыйк булып алсана!
Гашыйкларның тел очыннан —
Нәрсә? —
Әлбәттә ки, татлы бал тама!
 

Чылтыр-чылтыр күңелем…

Сеңлем Нәзиләгә

 
Җаным арганда, талганда күңел,
«Абыкай!» диеп эндәште сеңел,
Куе болытлар китте таралып…
Дөньядагы бу шомлы каралык
Гомерлек түгел, мәңгелек түгел,
Җаным арса да, талса да күңел,
«Абыкай!» диеп эндәште сеңел…
 
 
Ыкның агымы – җиңелдән җиңел!
Әйтә сыман Ык: «Агам да агам
Гомернең теге ягына табан…»
Күңел Ыгымда ташы син, күңел,
«Абыкай!» диеп эндәште сеңел.
 
 
Куе болытлар китте таралып,
Килә иде бит җанда яралып,
Ярмакчы булып минем йөрәкне…
Атка тагыпмы язмыш сөйрәтте? —
Сөйрәлдем кара комга уралып…
Якты болытлар китте каралып.
 
 
Гомерлек түгел, мәңгелек түгел,
Замана, синең шыр шәрә күгең!
Йолдызга күңел һаман ашкынган —
Саф чишмә чыга ташлар астыннан…
Чылтыра, күңел! Ташып,
бер түгел!
 
 
Каралык җирдә мәңгелек түгел.
Җаным арганда, талганда күңел,
Ярсулы Ыкта дулкыннар җиңел…
Сәлам әйт, дулкын, мәңгелек юлга!
Тезләник әле
Галәм алдында,
Дөньяда яшәп туярлык түгел, —
«Абыкай!» дип эндәште сеңел…
 

Кызлар көлә

 
Илләр искә төшкән чагында,
Күз алдыма килә гел генә —
Сулар тибә чишмә төбендә,
Кызлар көлә чишмә янында,
Илләр искә төшкән чагында.
 
 
Күз алдыма килә гел генә
Шул чишмәнең яшел сукмагы;
Каршыма ук килеп туктадың,
Чулпы чыңлый иде билеңдә —
Күз алдыма килә гел генә…
 
 
Сулар тибә чишмә төбендә —
Исеңдәме синең ул көннәр?
Ул көннәрдән калды төтеннәр…
Ләкин һаман әле күңелдә
Сулар тибә чишмә төбендә.
 
 
Кызлар көлә чишмә янында.
…Ул чишмәләр кипте ләбаса —
Яңа заман – яңа тамаша!
Хыялымда бары, җанымда
Кызлар көлә чишмә янында.
 
 
Илләр искә төшкән чагында,
Утлы уйлар айкый күңелне:
Кемнәр җырсыз итте бу илне?
…Гүяки мин хөкем алдында —
 

Илләр искә төшкән чагында…

Каргыш

 
Коткы дигән нәрсә бу татарга
Нишләп икән шулай тиз керә? —
Хәер, тилегә «син – тиле» дисәң,
Ул тигәнәк буе сикерә!
 
 
Җир тырмашып гомер иткән чакта
Гел иманнан җанга кот кунып,
Денсез чирү килгән ил өстенә —
Осталары кызыл коткының!
 
 
И мәчетле татар авыллары!
Җир белән күк гүя тоташкан…
Манараның айга орынуы —
Ашкынуы җанның Илаһка.
 
 
Денсез чирү белгән җиңеләсен,
Җан һәм Илаһ һаман бер булса,
Чирү җиңәр —
күккә төбәлгән шул
Манаралар җиргә егылса.
 
 
Мөселманның бары үзеннән гел
Аллаһ йортын чирү иштергән.
Табылган бит шундый мөртәт затлар —
Кара төндә иблис өшкергән!
 
 
Риваять бар: илдә иң беренче
Манараны кискән бер бәндә,
Бар халыкның тәкбир әйтә-әйтә
Үксеп елаганын күргән дә
 
 
Шаркылдап бер көлгән:
– Һай, ахмаклар!
Күрдегез – зур гөнаһ эшләдем!
Ә ник Аллаһ миңа җәза бирми?!
Ник башыма яшен төшмәде?!
 
 
Ак чалмалы мулла шунда аңа
Кырыс хөкем булып калкынган:
– Үз җәзасын Ходай биргән инде —
Мәхрүм иткән сине акылдан!
 
 
…Мәчет манарасы кисүчеләр…
Илемдә күп юллар кичеп, мин
Шулар хакында
гел шомландыргыч,
Яман хикәятләр ишеттем.
 
 
Кот кунмаган алар нәселенә,
Һәммәсенең яман язмышы.
Уйлап-уйлап әйтеп куярлар гел:
– Җибәрми шул мәчет каргышы!
 
 
Каян тапкан теге денсез затлар
Җанын сатар шундый имгәкне? —
Мәчете бар һәрбер авылның үз
Геростраты булган, димәк ки!
 
 
…Мәчетле чор кайтты…
Ә кем әйтер,
Агым, диеп, кире агылмас,
Кабат күккә ашкан манарага
Яңа Герострат, дип, табылмас?!
Йә, кем әйтә ала?!
 

Качты иман җәяүләп

 
Күзгә генә күрендеме әллә,
Саташканда төштә күрдемме, —
Өнсез итте, сүзсез итте мине
Кара көне мескен бер җирнең!
 
 
«Бер җир» дигән җирдә,
Киртә корып,
Ясаганнар чучка җәйләве…
Ниндидер көч:
«Күрәсен күр!» – диеп,
Шул җәйләүгә мине әйдәде.
 
 
Рәхәт чигә монда мырыйк заты —
Танау белән кәзне ерт, актар! —
Дуңгыз нәҗесенә чумган инде
Чәчәк өчен үскән куаклар…
 
 
Чирәмлекне аунар саз иткәннәр,
Ышкынырга җайлы ташлары…
…Шул ташларны күргәч,
Күк ишелеп,
Әйләнде дә китте башларым.
 
 
Нәҗесләнгән шул ташларның берсен
Чирәм белән сөртеп карасам…
Җаны тере һәр мөэмингә газиз
Коръән хәрефләре ләбаса!
 
 
Бу… борынгы кабер ташлары ла! —
Кайсы ауган, кайсы янтайган…
Сиңа иман китергәннәр рухын
Нигә якламыйсың, и Аллам!
 
 
Догалы таш
мәсхәрәгә төшкән,
Дуңгыз ышкынырга таш калган…
Яки кавем юкка чыккан монда,
Яки кавем… иман ташлаган! —
 
 
Дияр идең…
Юлыктым мин моңа
Үзебездә,
читтә түгел лә! —
Елгалары бөтерелеп аккан
Исән, тере татар илендә…
 
 
Ә бер күмәк хуҗалыкның әнә
«Хуҗа» сына шайтан көч биргән, —
Зиратны ул кат-кат сөрдергән дә
Шунда… карабодай чәчтергән!..
 
 
Юкса җан бит һәркемдә дә бары
Тик бер генә көнлек күбәләк…
Кем өчендер ул – мәңгелек сыман! —
Иман, ахры, качты җәяүләп.
 
 
Үз гөнаһың өчен аһ орулар
Кайтмас булып качты хәтердән…
Сөенәләр шуңа – әйтерсең лә
Явыз ристан качты кәтердән!
 
 
…Иман сатып, зина кылу бит бу
Ходайның нәкъ Үзе алдында
Асыл мөэминнәрнең оныклары
Бүген яшәп яткан авылда…
 

Сөйләшик, дисең…

 
Илдәшем минем, сөйләшик, дисең
Илдә гарасат уйнаган чакта…
Нинди көннәр бит кайтмаска китә!
Нинди төннәр бит китмәскә кайта!
 
 
Килгән бу төннәр китәр, дисеңме,
Көн кайтыр көннәр җитәр, дисеңме?
Үлмәс-терелмәс ил җәйрәп ята —
Калка да бата, бата да калка…
Ни дип сөйләшик, илдәш, бу хакта?!
 

Гомерлек ырымнарым

 
Ничекләр түзә комнары,
Ничекләр түзә яры? —
Вакыт адымнары сыман
Ыгымның агымнары…
 
 
Чиге бар микән дөньяда
Шулкадәр ыргылуның?
Туктата алмастыр сине
Кыямәт хәтта, Ыгым!
 
 
Табан астыннан комнарны
Умырып ала Ыгым…
Кинәнә Җир синең көчтән:
– Йә, тагын… тагын, ныгым!
…Күрсәт, Ык, тагынлыгың!
 
 
Талпынган тере суым син,
Алкынган тере суым,
Төн йокылары белмәгән
Гашыйклар сере —
Ыгым…
 
 
Гомернең адымнары бу
Ыгымның агымнары,
Ыгымның агымнары шул,
Агымның ырымнары —
Гомерлек ырымнарым!
 

Таңтирәк

 
Тыңлыймчы ак тынлыгыңны,
Ак бәсле тугай…
Сискәнеп куйды таңтирәк —
Төш күрә бугай…
 
 
Таңтирәккә язлы төшләр
Кергәнме әллә? —
Яздан адашып былбылы
Килгәнме әллә?
 
 
Кунгандыр былбыл нәкъ шушы
Тирәкне сайлап,
Үзе белгән сөю җырын
Туйганчы сайрап.
 
 
Йокыга чумган тирәкне
Сискәндергәндер —
Таңтирәкнең җаныдыр – җыр,
Ә җан – бердәнбер…
 
 
Шулайдыр… Ак бәсле тугай
Тынлыгын җуйды —
Сискәнде кинәт таңтирәк,
Ак бәсен койды.
 
 
…Гаҗәеп мәле җиһанның…
Актан ак йокы…
Хәтта йолдызлы күкне дә
Сарыган сыкы…
 

Җаннарга тия шул…

 
Татар җыры… Бер юлдашның
Әйткәне искә килә:
– Сезнең җырларны тыңлавы
Авыр бит… җанга тия!
 
 
Тугарылып алмыйсыз бер —
Санаулы бит һәр көне!
Сез, татарлар, җырлашмыйсыз —
Елашасыз шикелле…
 
 
…Хаклысың, юлдаш!
Күргән һәм
Көн иткән гомерендә
Уйлаган уйга иңә шул,
Җырлаган җырга иңә.
 
 
Бетмәс-төкәнмәс аһ-зарлар
Җырдан җырга күчкәннәр:
«Сөялеп ял итә торган
Талларымны кискәннәр…»
 
 
Ничек һаман исән татар?
Ничек калды? Бетмәде?
Атлаган саен бит аның
Киселгән өметләре!
 
 
Хәлләр бөтенләй башка шул:
Җиңелсә горур халык,
Җиңүче туйдан туктамас,
Гомерлек үчен алып
 
 
Изәр дә сытар горурны,
Гарьләнеп үзе өчен,
Моңарчы шушы горурга
Тезләнгән тезе өчен!
 
 
Үч алып туймас!
Китәр үч
Гасырлардан гасырга,
Җиңелгәннең сыкранулы
Өмете күчәр җырга.
 
 
Әйе, җанга тияр бу җыр,
Искәртеп торыр һаман:
«Түз! Хәлең җый! Көнең килер,
Синеке булыр заман!»
 
 
Һай бормалы, бормалы ла,
Бормалы җырларыбыз
Җанга тия:
– Көн киләчәк!
Күз ачып уйланыгыз!
 
 
Кайларга барып сөялеп,
Кайларда хәл алсын ул?
Ничек кенә аягүрә
Горур килеш калсын ул?
 
 
Атлаган саен, упкынга
Эткәннәр дә төрткәннәр —
Күз алдында намазлыгын
Ертып ыштыр иткәннәр!
 
 
Күпме балталар чабылып,
Туралган тамырлары,
Тамыр ярасыдай сызлап
Сыкраган моң-җырлары…
 
 
Шашар иде бүтән халык
Шулкадәр тилмерүгә,
Һәр җыры шаһит Милләтнең
Богаулы гомеренә!
 
 
Җиңүче безне алай да,
Болай да иткән була!
Җиңелгәнбез… Җиңелгәннең
Җырлары бүтән була…
 
 
Хәер, мескен дә җиңелә,
Һәм җиңелгән мескенгә
Һич тә каныкмый җиңүче
Һәм биеми өстендә!
 
 
Уйланыгыз!
Кара язмыш
Алып китмәсен кире!
…Менә шунда инде, юлдаш,
Сезгә бик авыр тоелган
Безнең җырларның сере…
 
 
Көнгә юл ярган чишмә күк,
Тирәннән килә алар…
Әйе,
Каннарга тия шул алар,
Җаннарны кыя алар…
 

Ат тугарасы болын

 
Булган, бар һәм булачак гел
Мәңгедәй бөек илләр…
Аларның баш очында да
Соңгы каен җилфердәр!
 
 
Үз иленең ни кылганын
Аңлый, күрә бу бәндә —
Кыямәтсез булмый хәтта
Дөнья яулаган ил дә!
 
 
Гомер арбасына артык
Төялмәсен, тулмасын,
Миннән кала дип үксерлек,
Кычкырырлык булмасын.
 
 
Әйтим тугаргач атымны,
Йөгән калгач кулымда:
– Килеп җиттем… Ат тугардым
Иң-иң соңгы болында…
 
 
Мәгърур илләр! Сезнең атлар
Күп илләрне таптады…
Тугарасы көннәр килә
Ил таптаган атларны!
 

Очкындай чагым

 
Күзләдем учак очкынын,
Күрдем учак утларын…
Очкыннар сыман, күңелем
Очардай минутларым…
 
 
Җемелдәп күкне теләгән
Очкындай чагым, җаным…
Кайчан күрербез
Күңелдә
Очкыннар уйнаганын?
 
 
Җир җаны төптән кузгала,
Йолдызлар төшә күктән…
«Яратам» дигән сүз
Шушы
Хәрәкәт түгел микән?
 
 
…Аһ, гөнаһлар бар икән шул,
Торсын алар өстәлеп…
Юкса каян килсен безгә
Мондый ак фәрештәлек?
 
 
…Ярый әле һич гөнаһсыз
Ап-ак бер күңел иде…
Саваплы еллар югыйсә
Киләсе түгел иде…
 
 
Ниләр дип хушлашыйм икән?
Инде мин китеп барам —
Ак гөнаһлы
Ак юлымны
Соңгача үтеп барам…
 

Шулай икән…

 
Узмас дип йөрмә гомерне…
Җил сыман уза икән!
Әнә бит —
Хәтта йолдызлар
Картая, туза икән…
 
 
Куәт бир
Саф мәхәббәтне
Ашкынып көткәннәргә —
Җилләр гел уңай булсыннар
Юл дәвам иткәннәргә!
 
 
Юкса бит
Якты йолдыз да
Сүрелә, туза икән…
Сөеп яшәгән гомерләр
Нишләп тиз уза икән?
 
 
…Әллә ни булмас…
Китәрмен
Галәмгә ялгыз гына,
Суыныр, сүнер, югалыр
Ялгыз бер йолдыз гына…
 

Иярде дә китте

 
Актарды җил каен ябалдашын!
Яшел шавы шушы каенның
Иярде дә китте таң җиленә —
Җил зәхмәте аңа кагылды.
 
 
Һәм туй итте дөнья киңлегендә
Каен шавы белән таң җиле —
Шул зәхмәтле туйның гайрәтеннән
Шау өермә купты, билгеле…
 
 
Бу өермә, Тәңре Үзе кушкач,
Әверелде кинәт адәмгә.
Ак кәгазьгә иелде ул адәм
Һәм үрелде кулы каләмгә…
 
 
Каләменнән төшкән хәрефләргә
Сыйды аһлы һәм шат гомерләр!..
…Әнә шулай пәйда була тора
Сәер затлар – әһле шагыйрьләр…
 

Шагыйрь дуска

 
Өметсезлек мәңге гамьсез
Бушлыкларга тиң икән, —
Син түгел гомер итүче,
Бүтән әллә кем икән!
 
 
Җан асрау сине уята…
Юк, бөек эшләр түгел!
Җан атып яшәү гайрәтен
Оныткан инде күңел…
 
 
Оныткан инде күңелең
Биеккә үрелгәнне,
Сөйгәнең керфек какканда,
Мең үлеп терелгәнне…
 
 
Оныткан инде
Хыяллар
Канатын каккан мәлне,
Яңа уй балкып киткәнне
Утыдай яшеннәрнең…
 
 
Төшләреңә, өннәреңә
Җанны бәйләр көч тула:
«…Ялгыз башка кайда да бер —
Таң ата да кич була…»
 
 
…Югыйсә уйлар уеңны
Шигъранә тыңла икән, —
Өметеңә җан өрердәй
Чын сихер шунда икән!
 
 
Уйларыңны сал шигырьгә!
Хәтерләп шәп чакларын,
Ашкынып күккә дөрләсен
Хыялның учаклары!
 
 
Үзгәртсен сүзләр асылын!
Сүзгә яңа көч тула:
– Шагыйрь җанга кайда да шәп! —
Таң ата бит! Кич була!
 
 
Уян, күңел! Шундый чак бит!
Һәр мәле бер шигырьлек —
Сылу бер керфек какканга
Мең үлеп терелерлек!
 
 
Шигърият иңгән минутлар
Мәңгелеккә иш була —
Билләһи, һәрбер хәрефтә
Таң ата да кич була!
 
 
Яратулы һәр сулышка
Җан атып тора күңел…
Уян бөек эшләр өчен —
Җан асрар өчен түгел!
 

Кайчан, кайда?

 
Елларның сер төеннәрен
Берәмләп сүтеп барам,
Сизми дә калдым шикелле —
Гомерне үтеп барам…
 
 
Сизми дә калдым бугай ла
Сөйгәнне, сөелгәнне —
Җилләрдә өшәнгәннәрне,
Гөлләргә күмелгәнне!
 
 
Хәер, язмышның җилләре
Миңа гел исте уңай, —
Бәхетнең килеп киткәнен
Сизми дә калдым бугай…
 
 
Елларым ел гына түгел —
Ташкынның үзе иде…
Булды – әйткәнем дәвернең
Бердәнбер сүзе иде!
 
 
«Әссәлам!» – дим
Яшәп узган,
Яшәләсе елларга —
Дөньяның иң гүзәл серен
Ачмыйча үтеп барам…
 
 
Нишләптер уза бу вакыт —
Рөхсәтләр тормый сорап…
Киләчәк әнә якында,
Яшәгән генә – ерак…
 
 
…Сизмәдем газиз гомернең
Җилдәй җилеп үткәнен —
Мин яшәмим – еллар серен
Сүтәмен дә сүтәмен…
 
 
Вакыт исә – сүтә-сүтә
Сүтелепләр бетмәс сер…
Кайчан килдең? Кай сәгатьтә
Тәмамланырсың, гомер?
 

Бердәнбер очыш

I. Хуш

 
Җил исте… Яфрак дертләде,
Сискәнгән сыман итте:
– Агачым, хуш… Инде безгә
Хушлашыр минут җитте.
 
 
Үткән дә киткән бер җәйлек
Бу гүзәл гомеркәйләр, —
Яңа җәйдә җилләр яңа
Яфракларны иркәләр…
 
 
Тормышның гаҗәп ямьлесен,
Шаулысын бирде Ходай,
Гел ямьле һәм тәмле булып
Җәй кабатлансын шулай!
 
 
Нәкъ Ходай теләгәнчә, без
Яшәдек, гомер иттек,
Минем бердәнбер очышка —
Көземә килеп җиттек.
 
 
Беренче һәм соңгы очыш!
Китүләр гүзәл икән —
Елап югалмыйм, агачым,
Мин бары… очып китәм!
 
 
Әйт миңа хәзер, агачым,
Әйт миңа үз «Хуш» ыңны
Һәм карап кал минем шушы
Бердәнбер очышымны!
 
 
…Өзелде яфрак тын гына…
Гүяки ул терелеп
Чыкты бердәнбер очышка
Һәм очты бөтерелеп!
 
 
…Соңгы очышларга чыксаң,
Ерак китешледер ул —
Җанның төсе булса әгәр,
Шул яфрак төследер ул…
 
 
Туфракка төшеп ятканчы
Безнең җанның да шулай
Бар микән соңгы очышы? —
Шулай булсачы, Ходай!..
 

II. Үзем кирәк

 
Ялгызлыкка вакыт булдымыни? —
Күрмәгәндәй кордык та боздык.
«Бер килермен әле сиңа!» диеп
Янап киткән иде
Ялгызлык.
 
 
Әйткән иде:
«Әйдә, кыланып кал,
Суына чум, ыргыл утына! —
Кемлегеңне бик тиз чамаларсың,
Кирәксезгә, бәндәм, чык кына!»
 
 
Янаулардан куркыр чак идеме?
Шулай да бер сәер шом калды —
Күз алдыма һич китерә алмыйм
Тәмам кирәксезгә чыкканны?
 
 
Хәер, нигә пошынырга әле, —
Ялгызлыкмы булды явызлык?
Тәмам ялгыз калсам,
Синең белән
Икәү булабыз ла, Ялгызлык!
 
 
Кирәклене кирәксездән
Җирдә
Бүлә икән нинди бусага?
Мин кирәк бит
Хәтта
Кирәксезгә
Чыгар өчен генә булса да!
 
 
Мин кирәкмен
Атлап бетерергә
Миңа тиеш соңгы адымны;
Үзем кирәк
Бәхилләшеп соң кат
Күрер өчен газиз күк-җирне,
Сезне – гүзәл туганнарымны!
 
 
…И Ялгызлык! Кил син,
Кил генә син!
Синең барлык күпне уйлата —
Дөньяда һич тиңе булмас шигырь
Языйк әле икәү…
Аулакта!
 

Нигә кирәк сезгә?

 
Нигә миннән тәртип сорыйсыз гел
Гүяки чын Тәңре шикелле? —
Корбан тәкәсенә атланып, дус,
Сиратны да әллә үттеңме?
 
 
Нигә генә кирәк икән сезгә
Сызган сызыклардан узмавым?
Сездән артык ярсып шашынмавым,
Сездән артык кызып азмавым?
Нигә кирәк сезгә?
 
 
…Азган-тузган бер комета булдым —
Җилгә очырдым мин язымны,
Мәхәббәтем хәтта ярсу күккә
Яшен белән генә язылды!
 
 
Тугарылып һаман яшәдем мин…
Миндәйләрне, хәер, күк сизә! —
Шигырьләрем,
ялтыр яшен булып,
Күкрәүләрен илтер тик сезгә!
 
 
…Һәм тыңларсыз аны
Минсез дә…
 

Аулак сукмак

 
Гомер буе кабалана торгач,
Гади бернәрсәгә төшенәм:
Олы юллар түгел, аулак сукмак
Кирәк икән уйлы кешегә.
 
 
Кошлар төшеп кунар өчен мәллә,
Әйтик, гаярь супер-автобан?
Ә тын сукмак исә
Аулактагы
Кошлы таңнар моңын ятлаган.
 
 
Туң тимердән салган күңелләрне
Узгынчылар бары таптады,
Ә хыялый гашыйкларны көтте
Айның
Тын судагы сукмагы.
 
 
Салмак карлар төшкән тын сукмакка
Яфрак очышлары түшәлгән;
Аста тирән сулар чылтыраган,
Өстә ялтыр яшен яшьнәгән.
 
 
…Биек яшен исе сеңгән килеш,
Сеңгән килеш чишмә тавышы,
Табигатьтән килеп Табигатькә
Тын сукмактан узып барышым…
 

Юрап булмас төш

 
Балачагым узган йорт төшемә керде…
Нинди генә моңлы истәлекләр сөйләр
Түбә саламнарын кыштырдаткан җилләр?
Шул саламда шыткан сарут хәтта тере, —
Балачагым узган йорт төшемә керде…
 
 
Һаман җылы килеш болдыр сайгаклары!
Кем мөлдерәп шулай карый икән дисәм,
«Ботак күзләре» нең карашлары исән…
Әнкәй кырып юган идәннәр сап-сары.
Һаман җылы килеш болдыр сайгаклары…
 
 
Тәңре Үзе шулай искәртәме әллә:
«Төп йортыңда, бәндәм, бер төш булып
керер,
Фани дөньядагы синең фани гомер,
Янган еллар синең калмас кара көлгә!» —
Тәңре Үзе шулай искәртәме әллә?
 
 
Юрап булмас төшне кемнән юратырга?
Кояш төшкелектән ашкан көннәремдә
Уйный сабый җаным болыт мендәрендә,
Йөгән тимерләрен чылтырата юрга…
Юрап булмас төшне кемгә юратырга?
 

Язган булса…

 
Без микәнни шушы якты җирнең
Шиңмәс таң кабызган гөлләре?
Шулай булгач, нигә куырды соң
Замананың усал җилләре?
 
 
…Серле йомгак минем кулларымда,
Мең таратып аны мең сүтәм:
Гомерлеккә дигән кавемме без,
Тимерлеккә дигәне микән?
 
 
Күпме зат-дәүләтләр югалттык без,
Таптаттырдык асыл ирләрне! —
Җылы җилләр кайтмас, ахры, безгә…
Яман җилләр бик нык җилгәрде!
 
 
…Инде: «Беттек! Безне бетерделәр!
Көйдерделәр!» – дигән чакта да,
Атасы таң әгәр атар булса,
Көйгән туфракка да
Чык тама…
 

Моның өчен күп тә кирәк түгел…

 
Ыгы-зыгы, шау-шу тулы дөнья!
Ник мин синдә?
Әллә ялгыштым?
Як икән бер учак! – Очкын белән
Саф йолдызлар төшеп кавышсын!
 
 
Югыйсә бит – үзем шаулы бәндә —
Мең дөньяны, имеш, яуладым!
Ә бүген сер итеп кенә язган
Шигырь укыр кешем калмады…
 
 
…Утырсаң ла икән әрәмәдә
Икәү генә
Учак тергезеп! —
Йолдызлардан түгел, шул учактан
Җем-җем итсә иде күк йөзе!
 
 
Моның өчен күп тә кирәк түгел…
Чытыр утын җый да
Сыз шырпы!
Һәм әйт:
– Күкләр безне түгел,
Әнә! —
Безнең учак күкне яктыртты!
 
 
Аулак учак очкын сирпегәнгә,
Йолдызлы күк шашты акылдан! —
Берүк, Ходай, мәхрүм итә күрмә
Учагымны тере яктыдан…
 
 
Югыйсә гел аждаһадай йота
Гомерләрне дөнья тамагы! —
Хәтта газиз серем итеп язган
Шигырь укыр кешем калмады…
 
 
Югыйсә лә
Мондый нурсызлыкка
Җаннарыбыз инде күнде бит —
Учак кына түгел, күкләр үлде,
Биниһая күкләр сүнде бит!
 
 
Мин үзем дә, чатыр уты сыман,
Әзер
Очкын чәчеп дөрләргә;
Кагыл гына кайнар очкын булып,
Янгын үрләр
Бу дөм төннәргә!
 
 
…Янмасын ла,
Бушка калмасын ла,
Дисәк әгәр безнең бу гомер —
Әрәмәгә чыгып,
Ялгыз калып,
Тын бер учак ягыйк әле бер…
Очкын белән йолдыз кавышырлык
Булсын безнең
Аулак шул учак! —
Төнге учаклардан очкын түгел,
Иксез-чиксез күккә җан оча!..
 

Галәмнең саф керфегеннән

Ходай безне шулай каргадымы?

Усал язмыш шулай көлдеме?

Башкаема коеп елыйммыни

Нигеземнән калган көлемне?

Мин ышанмас булдым хәтта чыкка, —

Ялган – таңгы урам, талгын җил…

Тууым да минем ялган икән,

Ялган икән минем туган ил!

Без лаектыр инде бу язмышка,

Ходай Үзе шулай кушкандыр…

Болай түгел, дисәң, язмыш кынам,

Киресенә мине ышандыр!

Бөҗәкләр дә үз дигәнчә яши…

Мин дә лә бит, язмыш, бер балаң! —

Киләчәгем минем ак томанда,

Үткәннәрем минем —

Югалган…

Кайсы тарафларга атласам да,

Юк, белмим бит, белмим юл җаен…

Өйрәт – кайда мин яшисе дөнья?

Сүзең кызганмачы, Ходаем!

Беләсең бит юкса барлык серне —

Мәңгелекнең, мәлнең серләрен?

Шуны белгән килеш, Хак Тәгаләм,

Нигә мине Җиргә җибәрдең?

Киңәшәсем килә – Син дәшмисең.

Шикләнәм мин… Таулар уела.

…Галәмнең саф керфегеннән һаман

Көмеш яшьләр өскә коела…

Хәерлегә булсын, хәерлегә!.

 
Яртылаш төн, яртылаш көн әле…
Тәңре җиргә тылсым төшерә.
Сандугач та әле уянмаган…
Саф чык төшә… гөлләр төш күрә…
 
 
Алсу таңның җылы яктысына
Керфек ачып дөнья гөлләре,
Таң җиленнән юратмакчы булып,
Төнлә күргән төшен сөйләде.
 
 
Аңлыйсылар, беләселәр килә
Җирдә яшәп киткән көннәрдә:
Нинди төшләр күрә икән гөлләр,
Нинди төшләр керә гөлләргә?
 
 
Син атомны сүттең, бөек акыл,
Ачылмасны ачкан көнеңдә!
Таң калдырып бөтен дөньялыкны,
Гөлләргә төш юра син менә!
 
 
…И сөйгән яр!
Мәңгелекнең безгә —
Икебезгә насыйп төшендә
Кылган догам кабул була күрсен —
Гөлләр күрсен сине төшендә…
 
 
Һәм киң болын иркен сулап куйсын:
– И яңа көн, рәхмәт төшкере! —
Хәерлегә булсын, хәерлегә:
Гөлләремә гүзәл төш керде!..
 

Дәшә Коръәндәге һәр аять

 
Дөньялыкның һәрбер дене дәшә,
Дәшә Коръәндәге һәр аять:
Мәхәббәтсез яшәү дөрес түгел,
Мәхәббәтсез яшәү —
Җинаять!
 
 
Нур уйнаклый төпсез киңлекләрдә…
Нурлар – чиксезлекнең юлдашы…
Тик сөюсез яшәп буламыни? —
Юкны сөйләмәгез, валлаһи!
 
 
Яратмаска яратылган булсам,
Булсын бу гомерем төш кенә!..
Яратусыз еллар килә икән,
Мин – юк…
Мине «үлде» дисеннәр…
 
 
Яратмыйча яшәү – гомерсезлек.
Бу – тумыштан үлем!
Бу – җәза…
Бүтән җәза уйлап табып булмас,
Күпме эзләсәң дә дөньяда…
 
 
Иң зур каргыш булып калыр һаман
Сиратларның кылыч үткере:
– Юлың фатихасыз булсын берүк!
– Мәхәббәтсез гомер иткере!
 
 
…Юк-юк! Болай гына әйтә куйдым…
Сайрасын кош,
Талда талпынып,
Ае-елы, сәгатьләре түгел,
Мәхәббәтле булсын
Һәр минут!..
 
 
…Чиксезлектән
шомырт чәчәгедәй
Коелганда сөю җаннарга,
Җилдәге бер яфрак булып тибрән
Безгә аткан серле таңнарда…
 

Бер үк җан

 
Син миңа бу дөньялыкта
Гел кирәк икән…
Без икәүләп тибрәнәсе
Пар тирәк икән!
 
 
Заманалар уйландыра…
Уйланып куям:
Синең яфрак көннәрең…
Мин – яфрак коям…
 
 
Карт тирәк бит яшь тирәккә
Башкаен салган…
«Сөям» дигән сүз генә хак…
Калганы – ялган!
 
 
Бер үк җан икән лә бит без,
Бер йөрәк икән —
Былбыллар оя үрерлек
Пар тирәк икән…
 

Упкын

 
Атланыйм да чабыйм әле!
Күзләремне каплавын
Синең кайнар ялларыңның
Томалап таң атканын
 
 
Тоеп калыйм!
Мин юләрне
Сөендер гел, шатландыр!
Бәхет – упкында, дисәләр,
Шул упкынга капландыр!
 
 
Ябындым утлы ялларың…
Дөрләп янды бу төнем.
Таңның үзен иярләгән
Ярсу егет мин идем!
 
 
Нишлим инде?
Әверелдем
Мәхәббәт тоткынына…
Очам… очам… очам… очам…
Мәхәббәт упкынына…
 
 
…Мин шул упкынга очасы
Мәлләрне сизмәдемме? —
Чабышкының ут яллары
Каплады күзләремне!..
 
 
Берегез дә күрми торган
Бер таң уянып янды…
Шуны күрәм…
Башкасына
Күзләрем томаланды…
 

Таңга каршы йөгердек…

 
Нигә шулай тугарылып сөйдем?
Тәмам таралдым бит, сүтелдем,
Мин бөтенләй юләрләндем бугай
Чат кояшын эзләп дөм төннең…
 
 
Без бәхетләр өмет итеп юкса
Тауга каршы таңга йөгердек!
Дөньялыкның зур хатасы булдык,
Бер ярасы булдык – гомерлек…
 
 
…Хәер, бу дөньяга тик бер килеп,
Бер яратып китү яраса,
Яшәү хата түгел…
Ул үзе үк
Мәңгелек туй икән ләбаса!
 
 
Сүтелгәннәр үрелер бит берчак…
…Узып киттең әле алдымнан,
Даһи хыял гына яшәр иткән,
Сокланыплар туймас сын сыман!..
 

Кош канаты кыеп язганы

 
Кайтып тик бер күрәсе иде лә,
Күреп сәлам бирәсе иде!
Елын белмим… Бәхет үзе күктә
Кагынган ел тирәсе иде…
 
 
И кагынды безнең бәхет кошы
Биекләрдән хәтта биектә —
Тоеп, сизеп, аңлап бетермәслек,
Хәтта хыял сыймас киңлектә!
 
 
Булса булыр икән иркенлекләр!
Илаһ Үзе янда, якында…
Кош канаты күккә дастан яза
Яратуның сере хакында.
 
 
Кайтып тик бер күрәсе иде лә,
Күреп сәлам бирәсе иде —
Җан җылысы белән елларыңны
Җылы итеп төрәсе иде!..
 
 
Табылмаска югалган шул чорга
Кайтасы да керәсе иде…
Елын белмим,
Аяз күктә яшьлек
Талпынган ел тирәсе иде…
 
 
Кем генә соң сизә яшьлегенең
Кайтмас өчен очып узганын?
Яшьлек дастан икән… Дастанның да
Кош канаты кыеп язганы…