Читать книгу: «Дьол кыымнара», страница 2

КҮҺҮҤҤҮ САНАА

 
Кыһыл көмүс.
Үрүҥ көмүс.
Күлүмүрдэс
дьол кыымнара!..
 
 
Үөрбүт сири үллүктүү
икки көмүс үҥкүүлүүр —
көтөҕө араҕас ардаҕа,
кыраһа маҥан кыырпаҕа.
 
 
Ханна эрэ
сырдык, кэрэ
дьол кустугар куустара
маннык көрсөн эрдэхтэрэ
тапталлаахтар куттара.
 
 
…Баҕарабын
ырыаларым —
мин сырдык ыраларым
түлэй түүн,
күннээх күнүс
дьон сүрэҕэр саҕыахтарын
кыһыл көмүс,
үрүҥ көмүс
тырымнас
таптал кыымнарын!
 

«Эн көрсүөҕүҥ хаһан эрэ…»

 
Эн көрсүөҕүҥ хаһан эрэ
сиргэ бэйэҥ аналгын —
өр көрдөөбүт дьикти, кэрэ
баар-суох дьиҥнээх тапталгын.
Төбөҕүн сылаас сирдии
кини түһэҕэ өйүөҕэ,
мөссүөнэ күннүү сырдыы
үрдүгэр төҥкөйүөҕэ.
Сааскы дохсун халаанныы
дууһаҥ дьолунан туолуоҕа.
Күнүҥ, сириҥ, халлааныҥ —
кини эрэ буолуоҕа.
 

ЭН ЭРЭ…

 
Күн сиригэр эн эрэ…
Эн тыыныҥ илгийэрэ,
эн сүрэҕиҥ тэбэрэ
иһиллэр миэхэ кэрэ,
истиҥ иэйиинэн туолан,
дьикти музыка буолан.
Арыт олох суолугар
дьол уһун соноругар,
дьол күннээҕи күрэҕэр
сэниэ сэллиир, күүс эстэр.
Оччоҕо миэхэ эдэр
эрчим биэрэр, күүс эбэр
эн тыыныҥ илгийэрэ,
эн сүрэҕиҥ тэбэрэ.
Эн эрэ…
 

«Быралыйар быраман үйэттэн…»

 
Быралыйар быраман үйэттэн
биһиги бииргэ курдукпут.
Оттон Сирбит ол кэмтэн
Күнү биирдэ
эргийдэ.
Биһиги билэбит:
сүрэхтэрбит
Сирдээх Ыйдыы сиэттиһэн
өрүү бииргэ сылдьыахтара,
өрүү үөрэ сырдыахтара
Таптал уоттаах куйааһыгар.
Таптал улуу куйаарыгар.
 

«Сырдаата тулам бүттүүн…»

 
Сырдаата тулам бүттүүн —
сылаас, нуурал үрүҥ түүн…
кыраһа хаарбыт кыыдамныыр…
кыталык кыната кылбаҥныыр…
Ити – алааспар көччүйэр эбит
кэрэ көстүүлэри саната
эн сүрэҕиҥ сүктэн кэлбит
тапталбыт маҥан ата.
 

«Киһи дууһата өлбөт дииллэр…»

А душу твою люблю…

Ф. Достоевский

 
Киһи дууһата өлбөт дииллэр —
киһиттэн киһиэхэ бэриллэр.
Кини арай таҥас курдук
тас дьүһүнүн уларытар
уонна суох онтон ордук
уруккутуттан уратыта.
Хайдах да таҥаһы таҥыннарыҥ
сырдык, ыраас эн дууһаҕар —
таҥас бүтэй
талба – нарын
дууһаҥ сырдыы сандаарар.
Үйэттэн үйэҕэ
муннара миигин
араас таҥаһы таҥныаҕыҥ.
Хаһыс да төрөөһүнүм буоллун —
эйигин
хайаан да буламмын таптыаҕым!
 

«Көрөбүн көмүс күрүлгэни…»

 
Көрөбүн көмүс күрүлгэни,
истэбин дьикти дьүрүһүлгэни:
ити – итии таптал иэйэр,
олох тыгыалас тымыра кэйэр.
Кэйэр кыыс оҕо иминии,
иэйэр дьолу ыралыы,
дьэргэлгэн курдук дьиримнии,
кымыс курдук кырылыы.
Бу күрүс күрүлгэнтэн,
бу күдьүс дьүрүһүлгэнтэн
сүргэбит көтөҕүллэр,
сүрэхпит үөрэ күлэр.
Көмүһүөм, көрүүй, эчи,
күн сирэ күндүтүн, кэрэтин!
Көтөҕүөх үөһэ күөрэччи
дьолунан туолбут сүрэхпитин.
Истиҥ иэйиигэ куустаран,
ис-испиттэн долгуйан туран
этэбин мин эйиэхэ —
эйэҕэс, сэмэй киһиэхэ:
«Күлүмүрдүү тыгар күн анныгар,
күндү киһим, эн эрэ аттыгар
истэбин дьикти дьүрүһүлгэни,
көрөбүн көмүс күрүлгэни».
 

«Дьэдьэн сыта…»

 
Дьэдьэн сыта.
Мүөт амтана.
 
 
Иэйиэхсит эдьиийбит Эдьэн
мичээрдиирэ тумулга.
Уоспар дьырылаабыта
буспут дьэдьэн —
эн түөһүҥ тыҥаабыт тумуга.
Тобуктаан турарым
таптал хонуутугар
төбөбүн эн түөскэр хоҥкутан.
Тулалыы эргийэр
эйэҕэс эйгэбэр
чыычаах ыллыыра,
сиккиэр тыал оонньуура.
Көмүс күн сырдык сардаҥата
күлэрэ дьолунан ыһыахтана,
муннубар илгийэрэ дьэдьэн сыта,
тылбар минньийэрэ мүөт амтана…
 
 
Эйигин ахтар,
суохтуур кэммэр
сып-сылаас үөрүүнэн тамнана
сүрэхпэр эмиэ дыргыйан кэлэр
дьэдьэн сыта.
Мүөт амтана.
 

«Хаар анныгар хаалбыт отоннор…»

 
Хаар анныгар хаалбыт отоннор…
 
 
Кэлиин-кэлин биир көмүс күһүн
кинини эмискэ көрүстүм.
Күрэҥсийбит хара баттаҕа
(күн-дьыл хаара баттаатаҕа),
арылхай, курус харахтар —
арай кинилэр уларыйбатахтар…
 
 
…Кырылас хаары туора хаһыйабын,
кып-кыһыл отоннору ытыспар ылабын.
Уоспар отоннор хатана сысталлар,
уотунан, мууһунан хаарыйаллар.
 
 
Тылбар сыыйа ууллаллар
тымныы, курас отоннор…
Тоҕо өйдөөн кэллим мин ону —
хаар анныгар хаалбыт отоннору?..
 

БИЭ ЭМИИЙЭ

 
Утуйар уубун уйгуурдаллар,
унаар күөх куйаарга угуйаллар —
уотунан хаарыйар суостар —
биэ эмиийэ тэтэркэй уостар.
Арыт чинэйэ тэйэллэр,
чирэһэллэр, куоталлар,
миигин тэһитэ кэйэллэр
биэ эмиийэ хатыылаах тыллар.
Илиим иминэн силэйэбин
иннэлэрдээх умнастары,
имэҥирэ ууруубун-эмэбин
биэ эмиийэ минньигэс уостары.
Оччоҕо хаардыы ууллаллар —
уохтара-кылыннара уостар.
Оргууй миигин уурууллар
биэ эмиийэ сымнаҕас уостар…
 

АПТААХ ТЫЛ

 
Эн сипсийэр аптаах тылыҥ
таарыйар мин сүрэҕим кылын.
Оччоҕо дууһам дьолунан туолан,
кылыһахтаах кырыымпа буолан
дьириһитэр дьикти дорҕооннору —
хомуһуннаах хоһооннору.
Ону кытта айылҕа уһуктар,
курулаччы ардах кутар,
үөл үнүгэс үллэ тыыллар,
хамсыы-хамсыы от-мас тыллар,
тулам чэчирии чэлгийэр,
самаан сайын эргийэр —
санаам миэнэ өрө күүрэр,
санныбар кынат үүнэр…
 
 
Мин көтүөхпүн күҥҥэ дылы
этиий миэхэ аптаах тылы.
 

«Дьоннор – сулустар…»

 
Дьоннор – сулустар.
Эн – күҥҥүн.
 
 
Дууһабар хараҥа түүн халыйдаҕына,
сүрэҕим таастыы тымныйдаҕына
ыраах умайар сырдык сулустар
дууһабын, сүрэхпин уоскуппаттар.
Оччоҕуна ханна эрэ
сып-сылаас эн сүрэҕиҥ тэбэрэ
дууһабар саҕар сырдык эрэли,
сүрэхпэр биэрэр итии итэҕэли.
Ону кытта олоххо таптал,
эйигин бэлэхтээбит дьылҕабар махтал
хараҥаттан,
тымныыттан миигин көмүскүү
күөрэйэн тахсаллар көмүс күннүү.
 
 
Эн – күҥҥүн.
Атыттар – сулустар.