Читать книгу: «Սերը Յուպիտերի վրա», страница 11

–Ինչ գեղեցիկ եք նվագում…

Նա լուռ է, որովհետև հասկանում է ինձ: Օդի մեջ տարածվում է սիրային երաժշտություն, որ լսելի է միայն երկուսիս: Վերնաշապիկն ուսերիցս ներքև սահեց: Մեր քունքերը հպվեցին, իսկ սրտերն իրար մոտեցան:

–Ոնց կարելի է տասնյոթ տարի ապրել աշխարհում`առանց իմանալու, որ գլխիդ մեջ էլ սիրտ ունես: Ես կյանքում առաջին անգամ եմ զգում, թե ինչպես են բաբախում քունքերս: Ինչու առաջ երբեք դրա վրա ուշադրություն չէի դարձրել?

–Մարդ կա`մի ամբողջ կյանք է ապրում` իր գոյությունն այդպես էլ չզգալով: Շուրջդ նայիր ու կտեսնես, որ մարդկանց մեծամասնությունը գտնվում է իր մարմնից կիլոմետրերով հեռու ու միևնույն ժամանակ սեփական գլխում:

Այդ պահին հայացքս պատահաբար ընկավ ժամացույցիս վրա:

–Աստված իմ, տասնհինգ րոպեից պիտի ինքնաթիռի մեջ լինեմ: Հավաքեք մազերս, մինչև զգեստս հագնեմ:

–Իսկ եթե մնաս?

*

Գրկել եմ նրան, իսկ արցունքները հեղեղի նման դուրս են թափվում աչքերիցս: Հրաժեշտը մահի է նման:

–Քեզ համար նվեր ունեմ:

Ես մի փոքր հեռվացա:

–Ուզում եմ մի րոպե ավելի Ձեր բույրը զգալ: Ինձ ուրիշ բան պետք չի:

Նա գրպանից փոքրիկ փաթեթ հանեց:

–Շրջվիր ու փակիր աչքերդ:

–Լավ:

Նրա մատները մի քանի ակնթարթ հպվեցին ուսերիս, իսկ հետո պարանոցս ծանրացավ: Թարթիչներս ակամա հեռացան իրարից ու հայացքս ներքև գցեցի:

–Ինչ գեղեցիկ է,-հիացած բացականչեցի ես`մատներս նրբորեն սահեցնելով փայլփլուն վզնոցի վրայով,-շնորհակալ եմ:

–Առողջ կրես,-ժպտաց նա ու համբուրեց ինձ:

Մենք նորից գրկախառնվեցինք: Արտաքին աշխարհի աղմուկի մեջ պարզ լսում եմ, թե ինչպես է սիրտս բաբախում: Քիթս ու շուրթերս թափանցել են Պարոնի վերնաշապիկի տակ, իսկ աչքերս հաճույքից փակվում են:

–Կտայի ունեցածս բոլոր զարդերը, շորերն ու թանկարժեք իրերը մի քանի րոպե ժամանակի դիմաց: Ինչու ամենակարևոր բաները չեն վաճառվում կյանքում? Անզոր եմ զգում մեր հրաժեշտի անխուսափելիության առաջ:

–Մարդն ինքն է հորինում այն ցավը, որի մեջ ապրում է: Դու նույնիսկ մոտավոր չես կարող պատկերացնել, թե ինչ է նշանակում իսկապես անզոր լինել: Հա, դու ճիշտ հասկացար ինձ. ես քո մահը ի նկատի ունեմ: Անխուսափելին ոչ թե մեր, այլ քո ու կյանքի հրաժեշտն է, որն ավելի դաժան է լինելու, որովհետև տեղի է ունենալու ամենից անսպասելի`առանց գրկախառնությունների, համբույրների ու նվերների: Այդ ժամանակ արդեն մի լավ կխղճաս քեզ ու կունենաս դրա իրավունքը, որովհետև դու չես լինի ընտրողը`մեռնել թե չէ: Կարող ես վերցնել ճամպրուկդ ու ինձ հետ քաղաք վերադառնալ, բայց գնալ ես ընտրել: Նշանակում է` դա ավելի կարևոր է քեզ համար: Ուրեմն էլ ինչու ես քեզ այնպես պահում, ասես հանգամանքների գերին ես? Սեփական որոշումներդ հարգել սովորիր ու համակերպվիր հետևանքների հետ, որովհետև դրանք էլ ես դու ընտրել: Ցանկացած ընտրություն մետաղադրամի է նման: Հնարավոր չի միաժամանակ երկու երեսն էլ տեսնել, ու դա դեռ ոչ մեկի մոտ բողոք չի առաջացրել, որովհետև տրամաբանական է: Ուզում ես համ ինձ գրկել, համ երազանքդ, բայց այդպես լինել չի կարող, որովհետև ես չկամ երազանքիդ մեջ: Դու սիրում ես ինձ, բայց ես պետք չեմ քեզ: Միշտ հիշիր, որ ներսումդ կա մի բան, որ սրտիցդ ու բանականությունիցդ էլ լավ գիտի, թե ինչի կարիք ունես…հոգին է դա: Մի օր կհասկանաս, որ ենթագիտակցորեն միշտ էլ նրա պահանջներին համապատասխան ես ապրել…ու շարունակում ես ապրել: Հակառակ դեպքում կողքիս կմնայիր:

Պարոնը հազիվ էր խոսքն ավարտել, երբ սպասասրահում կանացի բարձր ձայն տարածվեց:

–Հարգելի ուղևորներ, ներկա պահին տարվում է արտահերթ ստուգում տեռորիստների հարձակումից ապահով լինելու նպատակով: Փարիզ-Նյու Հեյվեն չվերթը չորս ժամով հետաձգվում է:

Ես մի պահ չհասկացա, թե ինչ է շուրջս կատարվում, բայց հենց եկավ գիտակցությունը, որ ևս չորս ժամ սիրածս մարդու հետ եմ անցկացնելու, սկսեցի օդանավակայանի մի ծայրից մյուսը վազել խելագարի նման ու գրկել տեսադաշտումս հայտնված բոլոր անծանոթներին: Պարոնը, քթի տակ ժպտալով, մոտեցավ ինձ ու կրծքին սեղմեց:

–Այն սերը, որ տրված էր մեզ ամբողջ կյանքի համար, պիտի հասցնենք ապրել մի քանի ժամում: Լավ գաղափար ունեմ, գնանք:

*

Մենք էլի նույն ինքնաթիռի մոտ ենք:

–Լիլի, գոնե հասկանում ես, թե ինչ կլինի, եթե անենք դա?

–Իսկ Դուք գոնե հասկանում եք, թե ինչ կլինի,եթե մեռնենք`առանց դա անելու?

–Քեզ նման խելագարներն, իրոք որ, չպիտի ամուսնանան:

Ես փաթաթվեցի նրան ու համբուրեցի ձեռքը:

–Խնդրում եմ…ախր, ռոմանտիկ կլինի:

–Իհարկե, իսկ վերջում մեզ ոստիկանատուն կտանեն:

Նա մի քանի րոպե լուռ զննեց ինքնաթիռի ձախ թևը, հետո անսպասելի սկսեց մագլցել դեպի այն: Ինձ հիացնում է նրա ճարպկությունը:

–Տուր քաղցրավենիքն ու սուրճը:

Երբ մեր իրերը վերևում էին, Պարոնը կռացավ ու մատներիցս բռնելով`դեպի իրեն ձգեց: Մի կերպ բարձրացա ու ազատ շունչ քաշեցի: Մեր գլխավերևում աստղազարդ երկինքն է: Ճամպրուկիս միջից տաք ծածկոց հանեցի ու նստեցինք սուրճ խմելու:

–Մոռացանք պաղպաղակ գնել,-հառաչեցի ես:

Պատասխանի փոխարեն նա այտիս տորթի կրեմ քսեց, իսկ ես, առիթն օգտագործելով, տեղավորվեցի նրա ծնկներին ու բռնեցի ձեռքերը, որ չկարողանա փախչել:

–Չանես,-ծիծաղի միջից խնդրում է նա`փորձելով ազատվել գրկիցս:

–Մի խանգարեք, արվեստ եմ ստեղծում:

Ես քաղցր կրեմի հաստ շերտ լղոզեցի նրա այտին ու սրտի ձև տվեցի: Հետո վրան ելակ ու մոշ շարեցի: Պարոնը համակերպվել է իր բախտի հետ ու լուռ ժպտում է:

–Ափսոս`սերուցք ու շոկոլադի փոշի չունենք, թե չէ ավելի համեղ կստացվեր: Քաղցրավենիքս կոչվում է «մրգային Պարոն»:

Ես ձգվեցի դեպի պայուսակս, որը մեզնից քիչ հեռու էր դրված, ու հանեցի ֆոտոապարատը:

–Թույլ տվեք Ձեր աչքերին արտահայտել այն, ինչ զգում եք այս պահին: Դուք այնքան գեղեցիկ եք, երբ անկեղծ եք: Աշխարհին պակասում են նկարները, որոցում իրական զգացմունքներ կան, այլ ոչ թե դեմքի արհեստականորեն ձգված մկաններ, որ փորձում են ժպիտ ստեղծել: Կուզեի տեսնել կադրեր, որտեղ մարդիկ զայրույթ, անզորություն, տխրություն, շփոթմունք են զգում: Չէ որ, թեկուզ ոչ այնքան հաճելի, բայց հույզեր են դրանք, որոնք չի կարելի արժեզրկել: Ժպտացող ու ուժեղ դիմակների մեջ ես դադարել եմ հասկանալ, թե ինչ է կատարվում դիմացինի հոգում.արդյոք նա էլ ունակ է ցավ զգալ ինձ պես, թե մենակ եմ մնացել ամբողջ աշխարհում: Նկարը հենց նրա համար է, որ նայես ու վերապրես անցյալում թողածդ վայրկյանը, հետևաբար պիտի կենդանի ու անկեղծ լինի, պահի ամեն կնճիռը, որ գոյացել է ճակատիդ հուսահատության պահին, ամեն արցունքը, որ սիրտդ սահեցրել է այտիդ վրայով, երբ անզոր է եղել: Դրանք անկրկնելի և եզակի ակնթարթներ են, որոնք այնքան շատ են իրական կյանքում ու միևնույն ժամանակ այնքան հազվադեպ`նկարների մեջ: Եղեք այնպիսին, ինչպիսին կաք: Ուզում եմ արածս կադրերը թեկուզ տասը տարի հետո փոխանցեն այն պահը, որ վայելում ենք հիմա:

Պարոնն ուշադիր ինձ է նայում ու դադարել է գիտակցել, որ անմահացնում եմ իրեն:

–Քաղցրավենիքդ մնաց,-ժպտաց նա ու ֆոտոապարատը խլեց ձեռքիցս:

Խոնարհվեցի դեպի նրա այտն ու ելակը շուրթերիս մեջ առա: Հետո մոշը կերա ու սկսեցի կրեմը լպստել:

–Պաշտում եմ Ձեզ: Դուք իմ հանդիպած ամենայուրահատուկ մարդն եք: Ու ամենահամով: Լավագույն ընկերուհուս չհաշված:

–Գնահատեցի անկեղծությունդ,-ծիծաղեց նա:

–Այսքան ժամանակ նկարում էիք մեզ?

–Հա…

–Տվեք` նայեմ:

Ես, ժպիտը դեմքիս, թերթում եմ նկարները, իսկ Պարոնը թաց անձեռոցիկով կրեմի մնացորդներն է մաքրում երեսից:

–Դեռ ժամանակ կունենաս դրանք նայելու, ինձ մոտ արի:

Ֆոտոապարատն ակամա մի կողմ դրեցի ու դեմքս նրա դեմքին մոտեցնելով`մատներով շոյեցի այտերը:

–Երբեք չես կարող ասել, թե ինչքան ժամանակ ունես:

–Դու շատ երիտասարդ ես, ու կյանքը դեռ առջևում է:

Իմ ոտնաթաթերը սահում են նրա ոտքերի վրայով, իսկ մատներս արձակում են կարմիր վերնաշապիկի կոճակները: Մեր շուրջ կատարյալ մթություն է, միայն աստղերի ու կիսատ լուսնի լույսն է թույլ տալիս, որ իրար տեսնենք:

–Մրսում եմ…

Պարոնը տաք ծածկոցը գցեց մեջքիս: Հետո ափերը հպեց ոտքերիս ու դանդաղ բարձրացրեց զգեստս: Սկզբում տաքություն զգացի, հետո մաշկիս վրա դողի հատիկներ հայտնվեցին, որոնք թե հաճույքի, թե ցրտի հետևանք էին: Իմ երկար, ալիքաձև մազերը հավաքվեցին նրա բռի մեջ, իսկ շուրթերս սկսեցին թափառել հետզհետե մերկացող մարմնի վրա ու հասնելով բերանի անկյուններին`ինքնամոռաց համբուրեցին: Ներսումս էլի այնպիսի զգացում է, ասես հասարակ տղամարդկային բույրի փոխարեն թմրանյութ եմ կլանում: Գիտակցությունս գնալով պոկվում է երկրի մակերևույթից ու երկինք սլանում: Մի պահ գլուխս ետ քաշեցի, բացեցի աչքերս, որ իրականություն վերադառնամ, հիշեմ, թե որտեղ եմ, ում հետ, և ինչ է շուրջս կատարվում: Մենք ամբողջովին մերկ ենք, փաթաթված տաք ծածկոցի մեջ ու մարմիններով սեղմված իրար: Պարոնի մատները բաց թողեցին մազերս, ու նրանք դանդաղ թափվեցին ուսերիս վրա: Նորից փակեցի կոպերս`թարթիչներիս տակ թաքցնելով անկրկնելի պահը:

–Այն, ինչ տեղի է ունենում մեր միջև, պարզապես սեր չի, այլ արվեստ: Ես Ձեզ միշտ հավատարիմ կմնամ.և մարմնով, և հոգով:

–Կյանքում մի անգամ չեն սիրում: Երիտասարդ ես դեռ, շատ բաներ այլ կերպ ես տեսնում:

–Եթե այդպես է, ուրեմն չեմ ուզում մեծանալ:

Ես հագա զգեստս, քայլեցի դեպի ինքնաթիռի թևի ծայրն ու պառկելով ամենանեղ մասում`աչքերս փակեցի: Եթե հանկարծ քնեմ կամ մի անզգույշ շարժում անեմ, ներքև կընկնեմ: Սիրտս ցավում է հակասական զգացմունքներից: Խանդ եմ զգում` գիտակցելով, որ Պարոնի կյանքում ինձանից բացի ուրիշ կանայք էլ են եղել, բայց միևնույն ժամանակ այդ փաստն այնքան ցանկալի է դարձնում նրան իմ աչքում: Բանականությամբ հասկանում եմ, որ դա անհեթեթություն է, բայց բնազդաբար տրամաբանական եմ համարում, որովհետև մարդիկ միշտ էլ ձգվում են դեպի նա, ով պահանջված է ու բացի իրենցից շատերին է պետք:

Հանկարծ պարանոցիս վրա ծանրություն զգացի: Բացեցի աչքերս ու վախից այնպես ճչացի, որ քիչ մնաց ընկնեի:

–Ես եմ, խելագար,-լսվեց Պարոնի ծիծաղը:

Սիրտս խաղաղվեց ու նրան դեպի ինձ քաշելով`սկսեցի կրքոտ համբուրել շուրթերը: Մատներով հավաքեցի նրա վերնաշապիկի կտորն ու սեղմեցի բռիս մեջ:

–Ես Ձեզ գժի նման սիրում եմ:

–Սպասիր,-գրկիցս ազատվեց նա,-խանգարում ես ինձ արվեստ ստեղծել:

Իմ ապշած հայացքի ուղեկցությամբ` ցուցամատով կրեմ քսեց վզիս ու վրան ելակներ շարեց:

–Եվ ինչ տեսք ունի քաղցրավենիքը?-ժպտացի ես:

–Երիցուկի: Անունն էլ «խանդոտ Լիլի» է:

–Ինչու բոլոր թերթիկներին նույն միրգը շարեցիք? «սիրում եմ-չեմ սիրում» կխաղայինք: Մոշ էլ դրեք:

–Իմ երիցուկի վրա «չեմ սիրում» չկա…

Պարոնը խոնարհվեց դեպի ինձ, հերթով կերավ բոլոր ելակները, հետո կրեմը համտեսեց: Ես փակել եմ աչքերս ու շոյում եմ նրա գլուխը: Մեծ երջանկություն է հարազատ հոգի գտնելը, ով ոչ միայն կհասկանա, այլև կկիսի խելառությունդ:

Հանկարծ նրա մարմինը դուրս սողաց գրկիցս: Հետո ոտնաթաթերս սեղմվեցին, ու գլխի վրա շուռ եկա: Սառը օդը հարվածեց ճակատիս, որի վրա հասցրել էին քրտինքի կաթիլներ հայտնվել: Ափերով շփեցի դեմքս ու համարձակություն հավաքելով`աչքերս բացեցի: Վերև նայեցի, ու հայացքս հանդիպեց Պարոնի զվարճալի կերպարանքին: Ես կախված եմ ինքնաթիռի թևից, ու նա`ոտքերիցս բռնած, օրորում է ինձ: Իմ ու գետնի հեռավորությունն այնքան էլ մեծ չէ, բայց բոլոր դեպքերում զգում եմ բարձրությունը:

–Ծանր չեմ? Ձեր ձեռքերը կհոգնեն,-ժպտացի ես:

–Չէ, շատ թեթև ես, ոնց որ փետուր լինես:

Զգեստիս կտորն իջավ դեմքիս, ու մարմինս գոտկատեղից ներքև մերկացավ: Ափերս տարածեցի օդում ու թույլ տվեցի քամուն խառնել մազերս: Ես ինձ ազատ թռչուն եմ զգում: Իմ մեջ մեռել է նա, ով կանգնած էր կյանքի ու մահվան միջև: Ինձ էլ ոչինչ չի ստիպի մտածել ինքնասպանության մասին: Կյանքի ժամանակավոր դժվարություններն ու անհաջողությունները ես ավելի նախընտրելի եմ համարում, քան հողում փտելը: Անշուշտ, կա հավանականություն, որ ինքնասպանությունից հետո ավելի լավ պայմաններում կհայտնվես կամ պարզապես կդադարես գոյություն ունենալ բառիս բոլոր իմաստներով, հետևաբար կազատվես նաև ցավի ու տանջանքի զգացումից, բայց, գրողը տանի, միթե այդ հավանականությունն արժի այնքան, որ ռիսկի գնաս? Ես ապրել եմ ուզում, վայելել ու ճանաչել կյանքն իր բոլոր դրսևորումներով, իմանալ, թե ինչ տեսք ունի ուրախությունը, ցավը, հաճույքը, զայրույթը, անզորությունը, տխրությունը, սերը, դավաճանությունը, վախը: Ի վերջո ոչինչ նշանակություն չունի, քանի դեռ չես կորցրել զգալու կարողությունդ…

*

–Կգաք, չէ, գրքիս շնորհանդեսին?

Մենք նորից ինքնաթիռի թևի վրա ենք, ու ես, գլուխս Պարոնի ծնկներին դրած, հորիզոնին եմ նայում: Արևն արդեն դուրս է եկել, ու ներկել ամպերը տարբեր գույներով: Երկինքն ասես ծիածան լինի:

–Տեսել եմ հրավիրատոմսը, որ թողել էիր: Փաստորեն, աշնանը նորից Ֆրանսիայում ես լինելու…

–Հա, գալու եմ արձակուրդներին`երկու շաբաթով: Այսօր օրագրիս վերջին էջն եմ գրում: Ճամբարից վերադառնալուց հետո լուծեցի տպագրության հետ կապված բոլոր հարցերը: Հենց ԱՄՆ հասնեմ, կուղարկեմ ամբողջական տեքստը, ու գիրքը մինչև աշուն լույս կտեսնի: Գիտեք, ես միշտ երազել եմ, որ շնորհանդեսը մեր դպրոցում լինի…ավելի հարազատ բան չունեմ այս քաղաքում: Դեռ չեմ խոսել տնօրինության հետ, բայց վստահ եմ, որ չի մերժի:

–Ես էլ եմ այդպես կարծում:

–Հինգ րոպե է`մտածում եմ, թե ինչը շուրջս այն չէ: Պարզվում է`արդեն կես ժամ է`չեմ ասել, թե ինչքան եմ Ձեզ սիրում: Ինչից է, որ կարողանում եմ ապրել, երբ արևը մայր է մտնում, բայց խեղդվում եմ, օդը չի հերիքում, երբ հեռու եք լինում ինձնից?

–Որովհետև ռոմանտիկ ես:

Բարձրացրի գլուխս ու մի քանի վայրկյան նրա աչքերին նայեցի: Կյանքում առաջին անգամ զգացի, որ դեմ չէի լինի այդ տղամարդու հետ նույն բնակարանում ապրել, ամեն առավոտ նախաճաշ պատրաստել նրա համար, հնարավորություն ունենալ գրկել, համբուրել սրտիս ուզածի չափ, փիլիսոփայել ամբողջ գիշեր այնպիսի հարցերի շուրջ, որոնց պատասխանը հնարավոր չի գտնել, կիսել նրա հետ հացի վերջին պատառը դժվարության պահին, բայց չհուսահատվել երբեք, որովհետև կյանքում ժամանակավոր է ամեն բան: Գեղեցիկ է հնչում, բայց չարժի մեր սերը ամուսնությամբ փչացնել: Ես այնպիսի մարդ եմ, որ կարիք ունեմ անընդհատ միջավայրս փոխելու, իսկ ընտանիքը կկաշկանդի ինձ: Բացի այդ հարկավոր է կյանքին ավելի գլոբալ նայել: Ինչ եմ թողնելու մոլորակի վրա մահիցս հետո? Հազարամյակներ անց սերունդներն ինձ ոչ սիրածս տղամարդկանցով են ճանաչելու, ոչ զավակներով, ոչ էլ ծնողներով, այլ մեծ գործերով, որ արել եմ կյանքիս ընթացքում, ու արժեքներով, որ ստեղծել եմ աշխարհի համար: Ես սիրահարված եմ հիմա, զգացմունքներիս ազդեցության տակ, ու գիտակցությունս մառախուղով է պատվել, բայց պիտի գիտակցեմ, որ սերն իլուզիա է, որն ինքս եմ ինձ ներշնչել: Ինչպես կարող եմ երազել մեծ մարդ դառնալու մասին, եթե ունակ չեմ սթափ դատել, իսկ իրականությունն այն է, որ իմ ու Պարոնի մոլորակները չեն հատվում: Մենք ընդհանուր բաներ շատ ունենք, բայց դրանք բավարար չեն միասին լինելու համար:

–Հիշում եք`մի անգամ ասացիք` բաժանումը միշտ էլ ցավոտ է, բայց ավելի լավ է ցավեցնել նրան, ով քեզ սիրում է մի ամիս, քան նրան, ով մի տարի է, ինչ սիրում է:

Նա բաց թողեց շուրթերս, ու դեմքը հեռացրեց ինձնից: Մատները տարավ գրպանն ու միջից ինչ-որ փայլուն թուղթ հանեց: Ես միանգամից ճանաչեցի հրավիրատոմսը:

–Վերցրու, Լիլի: Այդպես երկուսիս համար էլ լավ կլինի:

–Իսկ երբ կհանդիպենք?

–Երբ դադարենք սիրել իրար…

–Երբեք?

–Երևի…

*

Մենք ամբողջ ուժով դեպի օդանավակայան ենք վազում: Պայուսակս ու ճամպրուկս Պարոնի ձեռքում են, իսկ ես, բարձրակրունկներս բռնած, մի կերպ հասնում եմ նրա ետևից: Ախր, ոնց կարող էի չնկատել, որ ժամացույցիս սլաքը կանգ է առել: Եթե տասը րոպեից սպասասրահում չլինեմ, կորած եմ:

*

–Օրիորդ, կես րոպե ժամանակ ունեք,-լսվեց ուղեկցորդուհու ձայնը:

Ես համբուրեցի Պարոնի շուրթերն ու ճամպրուկս վերցնելով`վազելով օդանավ բարձրացա:

–Լիլի, սպասիր,-ետևիցս կանչեց նա:

–Օրիորդ, արագացրեք, խնդրում եմ,-կրկնեց ուղեկցորդուհին:

Ուզում էի շրջվել, բայց հարկավոր էր շտապել: Վերջապես ներս մտա ու մի քանի րոպե շունչ քաշելուց հետո նստեցի ինձ հատկացված տեղում`պատուհանի մոտ: Երբ հայացքս ներքև գցեցի, ոտքերս թուլացան.Պարոնն ինձ էր նայում ներողամիտ ժպիտով, իսկ ուսին` պայուսակս էր, որի մեջ թողել էի օրագիրս, ֆոտոապարատս, հեռախոսս ու էլի որոշ բաներ:

Ես հասցրել էի բոլոր գրառումներս թղթից տեղափոխել օնլայն փաստաթղթի մեջ, իսկ նոթբուքս, բարեբախտաբար, մոտս է մնացել:

Սիրելի օրագիր, օգտվելով առիթից, որ դեռ գետնից չենք պոկվել, ու կապը չի կորել, վերջին էջդ եմ գրում: Ինձ համար շատ դժվար է քո մասին խոսել որպես անշունչ առարկայի, որովհետև դու ավելի շատ ես կողքիս եղել, քան ցանկացած շնչավոր էակ: Կպահեմ քեզ սրտիս ամենատաք անկյունում`որպես վկայություն այն փոքրիկ աղջկա, որ մեռավ իմ մեջ:

Երեկոյան, երբ տեղ հասնեմ, վառ, շքեղ, գեղեցիկ կազմով նոթատետր եմ գնելու ու փորձեմ կյանքս մաքուր էջից սկսել: Նոր միջավայրում հայտնվելը հիանալի հնարավորություն է`դառնալու նա, ով միշտ երազել եմ լինել, իսկ մինչ այդ պարզապես ուզում եմ ամփոփել, թե ինչ եմ հասկացել կյանքի մասին տասնյոթ տարվա ընթացքում.

★ 

Աշխարհում արդարություն ու հավասարություն գոյություն չունի: Որոշ մարդիկ ծնված օրվանից ամեն ինչ ունեն`փող, գրավիչ արտաքին, առողջություն, իսկ ոմանք էլ ստիպված են զրոյից բարձրանալ`հաջողության դիմաց որոշակի գին վճարելով:

★ 

Ինքնասպանությամբ ոչ ոքի չես պատժի: Անկախ ապրածդ կյանքից, մահից հետո քո մասին կխոսեն ընդամենը մի օր, իսկ հետո աստիճանաբար կմոռանան:

★ 

Բնությունը մարդուն էգոիստ է ստեղծել, որովհետև գոյության պայքարում չոչնչանալու համար անհրաժեշտ է մտածել առաջնահերթ սեփական անձի մասին:

★ 

Կ

յանքն ապրելու ունիվերսալ բանաձև չկա, որը բոլոր մարդկանց դեպքում հաջողությամբ աշխատի, ու դրա պատճառն այն է, որ ամենքի կենսափորձն առանձնահատուկ է:

★ 

Լինես տասնյոթ տարեկան թե ութսուն, այդպես էլ ոչինչ հասկացած չես լինելու կյանքից, որովհետև ոչ մի տարիքում չես իմանա, թե որն է ապրելուդ իրական իմաստը, ինչ առաքելությամբ ես մոլորակ եկել, ինչ է քեզ սպասվում մահից հետո ու արդյոք դու ես տնօրինում ճակատագիրդ: Այդքանով հանդերձ, եթե նույնիսկ աշխարհը փորձադաշտ է, որում մուկ ես ընդամենը, պիտի անես առավելագույնը, ինչ քեզնից կախված է, որ ապրածդ կյանքը սրտովդ լինի:

Այտս սեղմեցի ապակուն ու ազատություն տվեցի արցունքներիս: Պարոնը դեռ չի հեռացել ու տխուր հայացքով ինձ է նայում: Արագ սրբեցի աչքերս ու սկսեցի օդային համբույրներ ուղարկել նրան:

–Միշտ կսիրեմ Ձեզ,-շուրթերս ապակուն հպելով`շշնջացի ես,-ոչինչ, որ չեք լսում, սերը սրտով է զգալ պետք, իսկ Ձեր սիրտն այստեղ է`հետս:

Ամբողջ դեմքս ու վիզս արցունքների մեջ են, իսկ մարմինս ցնցվում է անկախ ինձնից:

–Հարգելի ուղևորներ, տեղեկացնում ենք կանոնների մասին, որոնց անհրաժեշտ է հետևել թռիչքի ժամանակ…

Ես գրպանիցս հանեցի ականջակալներս, ու ուղեկցորդուհու ձայնն աստիճանաբար խլացավ: Անձեռոցիկով չորացրի լացից խոնավացած այտերս ու վերջին անգամ պատուհանից դուրս նայեցի: Լայն ժպտացի ու մատներս իրար մոտեցնելով`Պարոնին սրտի նշան ցույց տվեցի: Հետո կտրուկ ծածկեցի ապակին մուգ վարագույրով ու համոզեցի ինձ կենտրոնանալ ուրախ երաժշտության վրա: Ես նրանցից չեմ, ովքեր վատ հոգեվիճակում տխուր երգեր են լսում, որ իրենց ավելի խորը թաղեն բացասական զգացմունքների մեջ: Էլ նրանցից չեմ…

Ինքնաթիռը դանդաղ բարձրանում է, ու ես մտովի ցած եմ նետում անցյալի բեռը: Սրտանց ներում եմ մարդկանց, ովքեր երբևէ ցավ են պատճառել ինձ, ինչպես ներում եմ այն կրակին, որը պատահաբար այրեց մատս փոքր ժամանակ: Դրանում ոչ մեկի մեղավորությունը չկար: Ես երեխա էի, ով ոչինչ չգիտեր աշխարհի մասին, իսկ այրելը պարզապես կրակի հատկությունն էր:

Ընդունում եմ այն ամենն, ինչ 1999 թվականի մարտի 12-ից սկսած իմ կյանքում տեղի է ունեցել`երկիրը, քաղաքն ու փողոցը, որտեղ ծնվել եմ, ծնողներին, ովքեր ինձ կյանք են տվել, դպրոցները, որոնք հաճախել եմ, ընկերներին, տղամարդկանց, ում սիրել եմ: Հնարավոր չի ազատվել ցավից առանց այն վերապրելու: Կյանքը նոր էջից սկսելու համար պիտի կարողանամ անցյալից փախչելու փոխարեն ընդունել այն, որովհետև ես միայն դրական փորձով չի, որ Լիլին եմ: Եթե չլինեին բոլոր այն հիասթափությունները, անկումներն ու արցունքները, որոնց միջով անցա, չէի լինի նա, ով հիմա եմ: Ամեն ինչում էլ հնարավոր է լուսավոր կետ գտնել, այդ թվում նաև սեփական սխալների, բացասական կենսափորձի ու տանջանքի մեջ, որովհետև հայացք գցելով ապրածս ամբողջի կյանքի վրա` վստահորեն մի բան կարող եմ ասել` ոչինչ ինձ այնքան չի ստիպել հոգեպես ու մտավորապես աճել, ինչքան ուժեղ ցավը: Ես երախտագիտությամբ եմ լցված բոլոր նրանց հանդեպ, ովքեր ինձ երբևէ ցավ են պատճառել, որովհետև դրա շնորհիվ հնարավորություն են տվել կյանքն ու իմ անձն ավելի լավ ճանաչել:

Ի վերջո ձանձրալի կլիներ, եթե աշխարհ գայի հարյուր տարի անվերջ ծիծաղելու, հրճվելու, զվարճանալու ու ուրախանալու համար`այդպես էլ չիմանալով, թե ինչ է լացը, անզորությունն ու տխրությունը: Ես սիրում եմ ինձ` այդքան տարբեր, երբեմն իրար հակասող զգացմունքներ ունենալու կարողության համար:

Ինքնաթիռը դանդաղ բարձրանում է, ու ես մտովի ցած եմ նետում անցյալի բեռը: Բառերը, որ չէի ուզի լսել, բառերը, որ այդպես էլ չկարողացա ասել, դադարում են սեղմել կոկորդս, մարդիկ, ովքեր ինձ ցավ են պատճառել, մարդիկ, ում ես եմ ցավեցրել, դուրս են գալիս հիշողությունիցս, ուղեղիս ծալքերի արանքներից ու օդապարիկներով անվտանգ իջնում ներքև: Իմ մեջ մեռել է առաջվա եսը, ու ես նրան էլ եմ ցած նետում…

Բարի գալուստ նոր ու երջանիկ կյանք:

-–

Պարոնն անհանգիստ անցուդարձ է անում սպասասրահում: Նրա ներսում այնպիսի զգացում է, ասես օդի միջով է քայլում: Թույլ չի տալիս իրեն հուսահատության գիրկն ընկնել, բայց չի էլ երազում. վախենում է հիասթափվել, դրա համար մնացել է չեզոք մի կետում, որ կոչվում է անորոշություն: Կնախընտրեր այլևս երբեք չտեսնել Լիլիին, չնայել տխրության միջից ժպտացող նրա աչքերին, չլսել նրա ձայնը, փիլիսոփայությունները, լացը, չտաքացնել նրա մշտապես սառը մատներն իր ափի մեջ, չզգալ, թե ինչ է նշանակում յուրահատուկ լինել, միայն թե իմանար, որ աշխարհում ինչ-որ մի տեղ նա գոյություն ունի…

Հանկարծ օդանավակայանում իրարանցում սկսվեց: Պարոնը հասկացավ, որ փրկվածներին բերող ինքնաթիռն արդեն ժամանել է: Նրա սիրտը սկսեց սովորականից մի քանի անգամ արագ բաբախել: Րոպեները, որ առանձնացնում էին իրեն Լիլիից, հավերժություն էին թվում:

Մոտ կես ժամից մուտքի դռան մոտ աղմուկ լսվեց: Հարյուրից ավելի մարդիկ ներս խուժեցին: Բոլորի դեմքերն այլանդակվել էին այրվածքներից ու պատվել էին վերքերով, որոնք սարսափ էին ազդում: Մի կին բարձրաձայն ողբում էր, որովհետև կորցրել էր իր մանկահասակ որդուն կրակի ճիրաններում: Պարոնը ոչ մի կերպ չէր կարողանում որսալ Լիլիի հայացքը, միթե նա այնքան փոխվել է, որ անճանաչելի է դարձել? Ուշադիր զննեց բոլոր եկածներին, բայց ապարդյուն: Նա ցավ չէր զգում, անզգայացել էր կարծես: Ճակատագրական պահերին մարդը մի տեսակ քարանում է, երևի որ չխելագարվի: Նա, ճարը կտրած, մեջը ուժ գտավ բացելու փրկվածների ցուցակն ու բախվելու իրականության հետ: Կարող էր դա անել նաև մինչև օդանավակայան գալը`տանը նստած, բայց մեծ էր վախը, որ ճշմարտությունը միանգամից կսպանի իրեն: Սկսեց ուշադիր, դանդաղ ընթերցել կենդանի մնացածների անուն-ազգանունները: Կարդաց ավելի քան երեսուն անգամ, բայց այդպես էլ չգտավ Լիլիին…

Ինն ամիս անց

Պարոնը նստել է դպրոցի տանիքին ու մատների մեջ շոշափում է Լիլիի օրագիրը, որը լույս է տեսել իր շնորհիվ: Բարեբախտաբար, բոլոր գրառումները, ներառյալ վերջինները, որ արվել էին թռիչքից րոպեներ առաջ, պահպանվել էին նաև հեռախոսի մեջ, որն իր մոտ էր մնացել: Նա հոտ է քաշում թղթից`փորձելով զգալ բույրը այն աղջկա, ով աշխարհում ամենից շատ քաղցրավենիք էր սիրում, բայց սրտով դառնացած էր: Պարոնը հանկարծ հիշեց, որ միասին անցկացրած վերջին ժամերի ընթացքում Լիլին ոչ մի անգամ չէր խոսել ինքնասպանության մասին: Միթե սկսել էր սիրել կյանքը? Մի մարդու մահը շատ բան է փոխում աշխարհում, որովհետև յուրաքանչյուրը, ում բախտ է վիճակվել ապրել, կարող է ստեղծել, հորինել, հայտնագործել այնպիսի մի բան, որն առաջ կտանի մարդկությանը: Ամեն հաջորդ սերունդ ավելի գիտակից է նախորդից, որովհետև հնարավորություն ունի վերլուծել, հաշվի առնել ու չկրկնել սխալները, որ իրենից առաջ արվել են:

Կյանքում ամենից կարևորն այն է, որ ժամանակին հիշես, թե ինչքան անցողիկ է ամեն բան: Մարդը պիտի հաճույք ստանա ամեն զգացմունքից, որ ունենում է` լինի հրճվանք թե տխրություն, զայրույթ թե ուրախություն, սեր թե ատելություն, որովհետև դա էլ է ժամանակավոր:

Ոչ ոք չգիտի, թե ինչ է կատարվել իր հետ ծնվելուց առաջ, ու ինչ է սպասվում մահից հետո: Դրա մասին շատ գրքեր են գրվել, բազմաթիվ ֆիլմեր են նկարահանվել տաղանդավոր ու խելացի մարդկանց կողմից, բայց բոլորն էլ ենթադրություններ են ընդամենը, անձնական կարծիքներ, որոնք կարող են առաջին հայացքից շատ էլ խորիմաստ ու իրականությանը մոտ թվալ: Հարկավոր է ուսումնասիրել դրանք, բայց իմաստ չունի ընդունել որպես բացարձակ ճշմարտություն: Անհրաժեշտ է ինքնուրույն փորձել գտնել ճշմարտությունը, իսկ դրա համար պարզապես ապրել է պետք ու կյանքին նայել ոչ թե զոհի, այլ արկածախնդրի աչքերով:

Կա հավանականություն, որ մահը վերջ է դնում ամեն տեսակ գոյության`թե հոգևոր, թե ֆիզիկական, հավերժական քուն ես մտնում`պարզապես առանց երազներ տեսնելու հնարավորության: Ոչ ոք քեզ չի զայրացնում, չի դավաճանում, չի արհամարհում, միայն մի թերություն կա`փտում ես…

Չի բացառվում նաև, որ մահը սկիզբ է նոր կյանքի, ուղղակի ուրիշ մարմնում: Կամ նույն մարմնում`ուրիշ ժամանակաշրջանի մեջ:

Ախր, այնքան հնարավոր տարբերակներ կան: Դժբախտաբար, կամ միգուցե բարեբախտաբար, երբեք էլ չես իմանա, թե նրանցից որն է համապատասխանում իրականությանը: Դրա համար նվազագույնը պետք է հիշել, թե ով ես եղել ծնվելուց առաջ կամ գոնե մի անգամ լինել հանդերձյալ աշխարհում, եթե, իհարկե, այն կա:

Երևի չարժի խաղալ սեփական կյանքի հետ, քանի դեռ հնարավորություն ունես ընտրելու`շնչել թե չէ: Մարդ արարածը հազարամյակների ընթացքում կարողացել է որոշ չափով ճանաչել ինքն իրեն, բայց միևնույն է`դեռևս չնչին գիտելիքներ ունի, որ ռիսկի գնա: Շատ հնարավոր է` այն ցավերը, անհաջողությունները, դժբախտությունները, որ ունենում ենք կյանքի ընթացքում, ասեղի ծակոցի են համազոր, իսկ մահից հետո դանակի ուժգին հարված է սպասվում: Ինչ իմանաս…

Պարոնը հանեց Լիլիի պայուսակից ֆոտոապարատը, սկսեց թերթել նկարները: Նա միաժամանակ քաղցրավենիք էր ուտում ու սուրճ խմում: Հանկարծ նկատեց կադրերը, որոնք Լիլին արել էր այն ժամանակ, երբ ինքը մերկ լոգանք էր ընդունում: Եթե տեսներ դրանք նրա մահից առաջ, սաստիկ կզայրանար ու կստիպեր անհապաղ ջնջել, բայց հիմա ծիծաղում է: Ի վերջո կյանքում ոչինչ այնքան նշանակալի չէ, ինչքան պատկերացնում ենք, բայց այդքանով հանդերձ այնքան անիմաստ էլ չէ, ինչքան թվում է երբեմն: Նա թերթելով հասավ այն նկարներին, որ արել էին թռիչքի օրը: Ոչ մի տեղ Լիլին այնքան լայն չի ժպտում, որքան իր կողքին: Պարոնի այտերին արցունքի կաթիլներ հայտնվեցին: Ֆոտոապարատը, հեռախոսն ու մյուս իրերը տեղավորեց պայուսակի մեջ ու իջավ տանիքից, որ միանա հարյուրավոր այն մարդկանց, ովքեր դպրոց էին եկել գրքի շնորհանդեսին…