Читать книгу: «Horace: Odes and Epodes», страница 3

IV

 
Ne sit ancillae tibi amor pudori,
Xanthia Phoceu! Prius insolentem
Serva Briseis niveo colore
  Movit Achillem;
 
 
Movit Aiacem Telamone natum 5
Forma captivae dominum Tecmessae;
Arsit Atrides medio in triumpho
  Virgine rapta,
 
 
Barbarae postquam cecidere turmae
Thessalo victore et ademptus Hector 10
Tradidit fessis leviora tolli
  Pergama Grais.
 
 
Nescias an te generum beati
Phyllidis flavae decorent parentes;
Regium certe genus et penatis 15
  Maeret iniquos.
 
 
Crede non illam tibi de scelesta
Plebe dilectam, neque sic fidelem,
Sic lucro aversam potuisse nasci
  Matre pudenda. 20
 
 
Bracchia et voltum teretesque suras
Integer laudo; fuge suspicari,
Cuius octavum trepidavit aetas
  Claudere lustrum.
 

V

 
Nondum subacta ferre iugum valet
Cervice, nondum munia comparis
  Aequare nec tauri ruentis
    In venerem tolerare pondus.
 
 
Circa virentis est animus tuae 5
Campos iuvencae, nunc fluviis gravem
  Solantis aestum, nunc in udo
    Ludere cum vitulis salicto
 
 
Praegestientis. Tolle cupidinem
Immitis uvae: iam tibi lividos 10
  Distinguet autumnus racemos
    Purpureo varius colore.
 
 
Iam te sequetur: currit enim ferox
Aetas, et illi, quos tibi dempserit,
  Adponet annos; iam proterva 15
    Fronte petet Lalage maritum,
 
 
Dilecta quantum non Pholoe fugax,
Non Chloris, albo sic umero nitens
  Ut pura nocturno renidet
    Luna mari, Cnidiusve Gyges, 20
 
 
Quem si puellarum insereres choro,
Mire sagacis falleret hospites
  Discrimen obscurum solutis
    Crinibus ambiguoque voltu.
 

VI

 
Septimi, Gadis aditure mecum et
Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et
Barbaras Syrtis, ubi Maura semper
  Aestuat unda:
 
 
Tibur Argeo positum colono 5
Sit meae sedes utinam senectae,
Sit modus lasso maris et viarum
  Militiaeque.
 
 
Unde si Parcae prohibent iniquae,
Dulce pellitis ovibus Galaesi 10
Flumen et regnata petam Laconi
  Rura Phalantho.
 
 
Ille terrarum mihi praeter omnis
Angulus ridet, ubi non Hymetto
Mella decedunt viridique certat 15
  Baca Venafro;
 
 
Ver ubi longum tepidasque praebet
Iuppiter brumas, et amicus Aulon
Fertili Baccho minimum Falernis
  Invidet uvis. 20
 
 
Ille te mecum locus et beatae
Postulant arces; ibi tu calentem
Debita sparges lacrima favillam
  Vatis amici.
 

VII

 
O saepe mecum tempus in ultimum
Deducte Bruto militiae duce,
  Quis te redonavit Quiritem
    Dis patriis Italoque caelo,
 
 
Pompei, meorum prime sodalium, 5
Cum quo morantem saepe diem mero
  Fregi, coronatus nitentis
    Malobathro Syrio capillos?
 
 
Tecum Philippos et celerem fugam
Sensi relicta non bene parmula, 10
  Cum fracta virtus et minaces
    Turpe solum tetigere mento.
 
 
Sed me per hostis Mercurius celer
Denso paventem sustulit aere;
  Te rursus in bellum resorbens 15
    Unda fretis tulit aestuosis.
 
 
Ergo obligatam redde Iovi dapem,
Longaque fessum militia latus
  Depone sub lauru mea nec
    Parce cadis tibi destinatis. 20
 
 
Oblivioso levia Massico
Ciboria exple, funde capacibus
  Unguenta de conchis. Quis udo
    Deproperare apio coronas
 
 
Curatve myrto? Quem Venus arbitrum 25
Dicet bibendi? Non ego sanius
  Bacchabor Edonis: recepto
    Dulce mihi furerest amico.
 

VIII

 
Ulla si iuris tibi peierati
Poena, Barine, nocuisset umquam,
Dente si nigro fieres vel uno
  Turpior ungui,
 
 
Crederem. Sed tu simul obligasti 5
Perfidum votis caput, enitescis
Pulchrior multo, iuvenumque prodis
  Publica cura.
 
 
Expedit matris cineres opertos
Fallere et toto taciturna noctis 10
Signa cum caelo gelidaque divos
  Morte carentis.
 
 
Ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident
Simplices Nymphae ferus et Cupido,
Semper ardentis acuens sagittas 15
  Cote cruenta.
 
 
Adde quod pubes tibi crescit omnis,
Servitus crescit nova, nec priores
Impiae tectum dominae relinquunt,
  Saepe minati. 20
 
 
Te suis matres motuunt iuvencis,
Te senes parci miseraeque nuper
Virgines nuptae, tua ne retardet
  Aura maritos.
 

IX

 
Non semper imbres nubibus hispidos
Manant in agros aut mare Caspium
  Vexant inaequales procellae
    Usque, nec Armeniis in oris,
 
 
Amice Valgi, stat glacies iners 5
Mensis per omnis, aut Aquilonibus
  Querceta Gargani laborant
    Et foliis viduantur orni:
 
 
Tu semper urges flebilibus modis
Mysten ademptum, nec tibi Vespero 10
  Surgente decedunt amores
    Nec rapidum fugiente solem.
 
 
At non ter aevo functus amabilem
Ploravit omnis Antilochum senex
  Annos, nec impubem parentes 15
    Troilon aut Phrygiae sorores
 
 
Flevere semper. Desine mollium
Tandem querellarum, et potius nova
  Cantemus Augusti tropaea
    Caesaris et rigidum Niphaten, 20
 
 
Medumque flumen gentibus additum
Victis minores volvere vertices,
  Intraque praescriptum Gelonos
    Exiguis equitare campis.
 

X

 
Rectius vives, Licini, neque altum
Semper urgendo neque, dum procellas
Cautus horrescis, nimium premendo
  Litus iniquum.
 
 
Auream quisquis mediocritatem 5
Diligit, tutus caret obsoleti
Sordibus tecti, caret invidenda
  Sobrius aula.
 
 
Saepius ventis agitatur ingens
Pinus et celsae graviore casu 10
Decidunt turres feriuntque summos
  Fulgura montis.
 
 
Sperat infestis, metuit secundis
Alteram sortem bene praeparatum
Pectus. Informis hiemes reducit 15
  Iuppiter, idem
 
 
Submovet. Non, si male nunc, et olim
Sic erit: quondam cithara tacentem
Suscitat Musam neque semper arcum
  Tendit Apollo. 20
 
 
Rebus angustis animosus atque
Fortis appare; sapienter idem
Contrahes vento nimium secundo
  Turgida vela.
 

XI

 
Quid bellicosus Cantaber et Scythes,
Hirpine Quinti, cogitet Hadria
  Divisus obiecto, remittas
    Quaerere, nec trepides in usum
 
 
Poscentis aevi pauca. Fugit retro 5
Levis iuventas et decor, arida
  Pellente lascivos amores
    Canitie facilemque somnum.
 
 
Non semper idem floribus est honor
Vernis, neque uno luna rubens nitet 10
  Voltu: quid aeternis minorem
    Consiliis animum fatigas?
 
 
Cur non sub alta vel platano vel hac
Pinu iacentes sic temere et rosa
  Canos odorati capillos, 15
    Dum licet, Assyriaque nardo
 
 
Potamus uncti? Dissipat Euhius
Curas edacis. Quis puer ocius
  Restinguet ardentis Falerni
    Pocula praetereunte lympha? 20
 
 
Quis devium scortum eliciet domo
Lyden? Eburna, die age, cum lyra
  Maturet, in comptum Lacaenae
    More comam religata nodum.
 

XII

 
Nolis longa ferae bella Numantiae
Nec durum Hannibalem nec Siculum mare
Poeno purpureum sanguine mollibus
  Aptari citharae modis,
 
 
Nec saevos Lapithas et nimium mero 5
Hylaeum domitosque Herculea manu
Telluris iuvenes, unde periculum
  Fulgens contremuit domus
 
 
Saturni veteris: tuque pedestribus
Dices historiis proelia Caesaris, 10
Maecenas, melius ductaque per vias
  Regum colla minacium.
 
 
Me dulcis dominae Musa Licymniae
Cantus, me voluit dicere lucidum
Fulgentis oculos et bene mutuis 15
  Fidum pectus amoribus;
 
 
Quam nec ferre pedem dedecuit choris
Nec certare ioco nec dare bracchia
Ludentem nitidis virginibus sacro
  Dianae celebris die. 20
 
 
Num tu quae tenuit dives Achaemenes
Aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes
Permutare velis crine Licymniae,
  Plenas aut Arabum domos,
 
 
Dum flagrantia detorquet ad oscula 25
Cervicem, aut facili saevitia negat
Quae poscente magis gaudeat eripi,
  Interdum rapere occupet?
 

XIII

 
Ille et nefasto te posuit die,
Quicumque primum, et sacrilega manu
  Produxit, arbos, in nepotum
    Perniciem opprobriumque pagi;
 
 
Illum et parentis crediderim sui 5
Fregisse cervicem et penetralia
  Sparsisse nocturno cruore
    Hospitis; ille venena Colcha
 
 
Et quidquid usquam concipitur nefas
Tractavit, agro qui statuit meo 10
  Te triste lignum, te caducum
    In domini caput immerentis.
 
 
Quid quisque vitet, numquam homini satis
Cautumst in horas: navita Bosporum
  Poenus perhorrescit neque ultra 15
    Caeca timet aliunde fata;
 
 
Miles sagittas et celerem fugam
Parthi, catenas Parthus et Italum
  Robur; sed improvisa leti
    Vis rapuit rapietque gentis. 20
 
 
Quam paene furvae regna Proserpinae
Et iudicantem vidimus Aeacum
  Sedesque discriptas piorum et
    Aeoliis fidibus querentem
 
 
Sappho puellis de popularibus, 25
Et te sonantem plenius aureo,
  Alcaee, plectro dura navis,
    Dura fugae mala, dura belli.
 
 
Utrumque sacro digna silentio
Mirantur umbrae dicere; sed magis 30
  Pugnas et exactos tyrannos
    Densum umeris bibit aure volgus.
 
 
Quid mirum, ubi illis carminibus stupens
Demittit atras belua centiceps
  Auris, et intorti capillis 35
    Eumenidum recreantur angues?
 
 
Quin et Prometheus et Pelopis parens
Dulci laborem decipitur sono,
  Nec curat Orion leones
    Aut timidos agitare lyncas. 40
 

XIV

 
Eheu fugaces, Postume, Postume,
Labuntur anni, nec pietas moram
  Rugis et instanti senectae
    Adferet indomitaeque morti;
 
 
Non si trecenis quotquot eunt dies, 5
Amice, places inlacrimabilem
  Plutona tauris, qui ter amplum
    Geryonen Tityonque tristi
 
 
Compescit unda, scilicet omnibus,
Quicumque terrae munere vescimur, 10
  Enaviganda, sive reges
    Sive inopes erimus coloni.
 
 
Frustra cruento Marte carebimus
Fractisque rauci fluctibus Hadriae,
  Frustra per autumnos nocentem 15
    Corporibus metuemus Austrum:
 
 
Visendus ater flumine languido
Cocytos errans et Danai genus
  Infame damnatusque longi
    Sisyphus Aeolides laboris. 20
 
 
Linquenda tellus et domus et placens
Uxor, neque harum, quas colis, arborum
  Te praeter invisas cupressos
    Ulla brevem dominum sequetur.
 
 
Absumet heres Caecuba dignior 25
Servata centum clavibus et mero
  Tinguet pavimentum superbo,
    Pontificum potiore cenis.
 

XV

 
Iam pauca aratro iugera regiae
Moles relinquent; undique latius
  Extenta visentur Lucrino
    Stagna lacu, platanusque caelebs
 
 
Evincet ulmos; tum violaria et 5
Myrtus et omnis copia narium
  Spargent olivetis odorem
    Fertilibus domino priori;
 
 
Tum spissa ramis laurea fervidos
Excludet ictus. Non ita Romuli 10
  Praescriptum et intonsi Catonis
    Auspiciis veterumque norma.
 
 
Privatus illis census erat brevis,
Commune magnum: nulla decempedis
  Metata privatis opacam 15
   Porticus excipiebat Arcton,
 
 
Nec fortuitum spernere caespitem
Leges sinebant, oppida publico
  Sumptu iubentes et deorum
    Templa novo decorare saxo. 20
 

XVI

 
Otium divos rogat in patenti
Prensus Aegaeo, simul atra nubes
Condidit lunam neque certa fulgent
  Sidera nautis;
 
 
Otium bello furiosa Thrace, 5
Otium Medi pharetra decori,
Grosphe, non gemmis neque purpura ve-
  nale nec auro.
 
 
Non enim gazae neque consularis
Submovet lictor miseros tumultus 10
Mentis et curas laqueata circum
  Tecta volantis.
 
 
Vivitur parvo bene cui paternum
Splendet in mensa tenui salinum
Nec levis somnos timor aut cupido 15
  Sordidus aufert.
 
 
Quid brevi fortes iaculamur aevo
Multa? Quid terras alio calentis
Sole mutamus? Patriae quis exsul
  Se quoque fugit? 20
 
 
Scandit aeratas vitiosa navis
Cura nec turmas equitum relinquit,
Ocior cervis et agente nimbos
  Ocior Euro.
 
 
Laetus in praesens animus quod ultrast 25
Oderit curare et amara lento
Temperet risu; nihil est ab omni
  Parte beatum.
 
 
Abstulit clarum cita mors Achillem,
Longa Tithonum minuit senectus, 30
Et mihi forsan tibi quod negarit
  Porriget hora.
 
 
Te greges centum Siculaeque circum
Mugiunt vaccae, tibi tollit hinnitum
Apta quadrigis equa, te bis Afro 35
  Murice tinctae
 
 
Vestiunt lanae; mihi parva rura et
Spiritum Graiae tenuem Camenae
Parca non mendax dedit et malignum
  Spernere volgus. 40
 

XVII

 
Cur me querellis exanimas tuis?
Nec dis amicumst nec mihi te prius
  Obire, Maecenas, mearum
    Grande decus columenque rerum.
 
 
A, te meae si partem animae rapit 5
Maturior vis, quid moror altera,
  Nec carus aeque nec superstes
    Integer? Ille dies utramque
 
 
Ducet ruinam. Non ego perfidum
Dixi sacramentum: ibimus, ibimus, 10
  Utcumque praecedes, supremum
    Carpere iter comites parati.
 
 
Me nec Chimaerae spiritus igneae
Nec, si resurgat, centimanus Gyas
  Divellet umquam: sic potenti 15
    Iustitiae placitumque Parcis.
 
 
Seu Libra seu me Scorpios adspicit
Formidolosus pars violentior
  Natalis horae, seu tyrannus
    Hesperiae Capricornus undae, 20
 
 
Utrumque nostrum incredibili modo
Consentit astrum. Te Iovis impio
  Tutela Saturno refulgens
    Eripuit volucrisque Fati
 
 
Tardavit alas, cum populus frequens 25
Laetum theatris ter crepuit sonum;
  Me truncus inlapsus cerebro
    Sustulerat, nisi Faunus ictum
 
 
Dextra levasset, Mercurialium
Custos virorum. Reddere victimas 30
  Aedemque votivam memento;
    Nos humilem feriemus agnam.
 

XVIII

 
Non ebur neque aureum
  Mea renidet in domo lacunar,
Non trabes Hymettiae
  Premunt columnas ultima recisas
Africa, neque Attali 5
  Ignotus heres regiam occupavi,
Nec Laconicas mihi
  Trahunt honestae purpuras clientae.
At fides et ingeni
  Benigna venast, pauperemque dives 10
Me petit: nihil supra
  Deos lacesso nec potentem amicum
Largiora flagito,
  Satis beatus unicis Sabinis.
Truditur dies die, 15
  Novaeque pergunt interire lunae:
Tu secanda marmora
  Locas sub ipsum funus, et sepulcri
Immemor struis domos,
  Marisque Bais obstrepentis urges 20
Submovere litora,
  Parum locuples continente ripa.
Quid quod usque proximos
  Revellis agri terminos et ultra
Limites clientium 25
  Salis avarus? Pellitur paternos
In sinu ferens deos
  Et uxor et vir sordidosque natos.
Nulla certior tamen
  Rapacis Orci fine destinata 30
Aula divitem manet
  Erum. Quid ultra tendis? Aequa tellus
Pauperi recluditur
  Regumque pueris, nec satelles Orci
Callidum Promethea 35
  Revexit auro captus. Hic superbum
Tantalum atque Tantali
  Genus coercet, hic levare functum
Pauperem laboribus
  Vocatus atque non vocatus audit. 40
 

XIX

 
Bacchum in remotis carmina rupibus
Vidi docentem, credite posteri,
  Nymphasque discentis et auris
    Capripedum Satyrorum acutas.
 
 
Euhoe, recenti mens trepidat metu, 5
Plenoque Bacchi pectore turbidum
  Laetatur. Euhoe, parce Liber,
    Parce gravi metuende thyrso.
 
 
Fas pervicacis est mihi Thyiadas
Vinique fontem lactis et uberes 10
  Cantare rivos atque truncis
    Lapsa cavis iterare mella;
 
 
Fas et beatae coniugis additum
Stellis honorem tectaque Penthei
  Disiecta non leni ruina 15
    Thracis et exitium Lycurgi.
 
 
Tu flectis amnis, tu mare barbarum,
Tu separatis uvidus in iugis
  Nodo coerces viperino
    Bistonidum sine fraude crinis. 20
 
 
Tu, cum parentis regna per arduum
Cohors Gigantum scanderet impia,
  Rhoetum retorsisti leonis
    Unguibus horribilique mala;
 
 
Quamquam choreis aptior et iocis 25
Ludoque dictus non sat idoneus
  Pugnae ferebaris; sed idem
    Pacis eras mediusque belli.
 
 
Te vidit insons Cerberus aureo
Cornu decorum, leniter atterens 30
  Caudam, et recedentis trilingui
    Ore pedes tetigitque crura.
 

XX

 
Non usitata nec tenui ferar
Penna biformis per liquidum aethera
  Vates, neque in terris morabor
    Longius invidiaque maior
 
 
Urbis relinquam. Non ego pauperum 5
Sanguis parentum, non ego, quem vocas,
  Dilecte Maecenas, obibo
    Nec Stygia cohibebor unda.
 
 
Iam iam residunt cruribus asperae
Pelles et album mutor in alitem 10
  Superne, nascunturque leves
    Per digitos umerosque plumae.
 
 
Iam Daedaleo notior Icaro
Visam gementis litora Bospori
  Syrtisque Gaetulas canorus 15
    Ales Hyperboreosque campos.
 
 
Me Colchus et qui dissimulat metum
Marsae cohortis Dacus et ultimi
  Noscent Geloni, me peritus
    Discet Hiber Rhodanique potor. 20
 
 
Absint inani funere neniae
Luctusque turpes et querimoniae;
  Compesce clamorem ac sepulcri
    Mitte supervacuos honores.
 

CARMINUM
LIBER TERTIUS

I

 
Odi profanum volgus et arceo.
Favete linguis: carmina non prius
  Audita Musarum sacerdos
    Virginibus puerisque canto.
 
 
Regum timendorum in proprios greges, 5
Reges in ipsos imperiumst Iovis,
  Clari Giganteo triumpho,
    Cuncta supercilio moventis.
 
 
Est ut viro vir latius ordinet
Arbusta sulcis, hic generosior 10
  Descendat in Campum petitor,
    Moribus hic meliorque fama
 
 
Contendat, illi turba clientium
Sit maior: aequa lege Necessitas
  Sortitur insignis et imos; 15
    Omne capax movet urna nomen.
 
 
Destrictus ensis cui super impia
Cervice pendet, non Siculae dapes
  Dulcem elaborabunt saporem,
    Non avium citharaeque cantus 20
 
 
Somnum reducent. Somnus agrestium
Lenis virorum non humilis domos
  Fastidit umbrosamque ripam,
    Non zephyris agitata tempe.
 
 
Desiderantem quod satis est neque 25
Tumultuosum sollicitat mare
  Nec saevus Arcturi cadentis
    Impetus aut orientis Haedi,
 
 
Non verberatae grandine vineae
Fundusque mendax, arbore nunc aquas 30
  Culpante, nunc torrentia agros
    Sidera, nunc hiemes iniquas.
 
 
Contracta pisces aequora sentiunt
Iactis in altum molibus: huc frequens
  Caementa demittit redemptor 35
    Cum famulis dominusque terrae
 
 
Fastidiosus. Sed Timor et Minae
Scandunt eodem quo dominus, neque
  Decedit aerata triremi et
    Post equitem sedet atra Cura. 40
 
 
Quod si dolentem nec Phrygius lapis
Nec purpurarum sidere clarior
  Delenit usus nec Falerna
    Vitis Achaemeniumque costum:
 
 
Cur invidendis postibus et novo 45
Sublime ritu moliar atrium?
  Cur valle permutem Sabina
    Divitias operosiores?