Harm Boom

Hij hadde een lang japon an, een kniepbril op an een touwgien, maor zee niks en zette de drie naost mekaar en ruep: halsdoeke of! Dat deen ze en toe bragt hij een hol glazen piepien an ieder zien keele en lusterde met zien oor aam ‘t ander ende. (Onze knecht, die worstepinnen maakte, luet er gaonde weg eene vallen en knupte zien halsdoek stief vaste – zoo lusterdie). Naodat de perfester de drie keele bepiept hadde, dee hij een proppien papier in de glaassies, zoodat er niks in of oet kun en zee: «mannen, ik zal twee van u te gelijk onder handen nemen, dat is gezelleger, en no. 3 kan eerst toekieken – veur niks». Hie lee de twee, waorbij ook de scheper was, naost mekaor op de taofel en ruep plegtig: stille, dood stille! Toe kreeg hie een mes en roef – de koppen waren der of!

Daornao sneed ie van beiden een ende hals weg en wol der nije kunstpiepen inzetten, maor ie wuerd ruepen, om effenties onder te komen, daor was ter eene die hum absluut mos spreken. «Past er op! – zee ie tegen nummer drie – das je niet wegloopt». ‘t Was maor een ummezien en hij was ter weer en toe an ‘t wark. Handig was ie en wat sekuur gunk ie te warke um te zien of de piepen pasten. Hie luet de koppe deur de haande gaon, net zoo vlug as de olde Bamberg geugelt met ballen. Maor wat gebeurde? In de confusie vergiste ie zuk en zette de kop van de scheper op ‘t liggem van de dansmeester en dissen zien heufd kwamp op de romp van den scheper, zunder dat ze zölfs der wat van vernammen. Nummer drie had ‘t wel ezien, maor hij had onder de ooperaosie een belemmeringe in de spraoke kregen en al was hum dat ook niet overkommen, dan had ie het toch niet duren zeggen. Ie kunt jao tegen gien perfester zeggen, dat ie zuk verabluseert. Dan wasse gien perfester meer.

«De twee heeren kunt hengaan – zee ie – en betaolen beneden an de bediende».

Maor dat gaf daor en commedie!

Ze wolt niet betalen umdat de perfester zik vergist hadde.

«Dan hadden de heeren pasjenten bij tieds mutten reklameeren» – zee de knecht.

Ze betaolden en gungen weg maor hoe te hoes of eloopen is wus Snikkink niet.

Jaaije zat met de vuete op de stoove en de elleboogen op de knieën en de hande onder de kinne te lusteren, de meid had de deure van de deele op een kiertien en ‘t oor der tusschen, Geert liepte en onze knecht had al de worstepinnen in de asse laoten vallen en ‘t haor was hom gaondeweg steil in de heugte gaon staon.

«Hinderk» – zee Jaaije, toe Snikkink zien verhaol oet hadde – «ie mutten niet nao Grönningen gaon met jou keele».

«Vrouw» – zee ie – «ik zal ze wel oet de haande blieven. Zie kriegt mij niet onder ‘t mes – ik wil liever, a’k ‘s middags achterblieve, een beettien naoeten».

Kundige lue zag ik te Grönningen op straote niet. Een hoopien studenten drung mij van de kleine steenties of. Op zij! – ruep der eene – en in een wup stund ik vierkant op de groote flinten. Daor hebt ze zeker regt op, dagt ik, want oeze wetholder zaoliger zee altied: ze hebt völle regte of ze nemt ze. As ze per eksempel in ‘t heufd kriegt op de Groote Markt heur liefdeuntien i o vie vat! te zingen, dan mut ieder stille staon en andachtig wezen met de bloote kop, al had ie momentelik ook de krampkoliek. Ze lagten mij ook oet, de geleerde jonkmans, met her witte kinnebakken en dunne kuten. Studeeren zet gien vleis – zeg Tonnis Konkelaar, die as lid van de raod nooit een kik zeg, en daorumme 267 olde ponden weg – ~voel~ naomentliek.

‘t Volk begun al nao de tente te loopen en ik trok der ok op an. Men gunk er nog al ordentelijk in en ik kreeg een beste plaotse tusschen twee plattelandsche Grönninger juffers, met golden ooriezers en rooije wangen en met haanse an. De vaoder zat an de van der handsche kante, naost de oldste – ’t was een man met een gruene jasse en een paor oogen, die zoo völle zeeën, as dat ie goed gaor was. De eene juffer, de regtse van mij, met een schuunse neuze, een Grieksche zeg de hulponderwiezer der tegen, zee: «zullen wij niet liever van plaatse ruilen, meneer!» «Nou – antwoordde ik – dat zuk niet denken; ‘t zul al te ofgronteus staon, ik zit hier wat goed, juffer! en: de deugd in ‘t midden, zeg Salomo». Ze wol wel laggen en ze wol ‘t wel laoten. «Hie weet niet beter», flusterde de vaoder zien oldste in, maor ik heurde ‘t en zee: «ik stao net zoo goed op mien ponteneur as ie, met jou eeuwigdurende in alle liniën verarvende beklemminge. Ik hebbe mien eigen spul en daor komt nums wat van toe en daor hef nums wat op. Daor een Drents eigenarfde giet zitten, hef ie regt en aanders geet ie der niet zitten, maor as hie zit, een kerel die hum döt opstaon!» En toe nam ik het loddereindeussien oet de binnenbuusse van de jasse en dee het lös en zee: «as je bleift, juffers» en de kinder nammen het heel vrundelik an en zij rooken ook en toe kreeg de vaoder zien zulveren segaorenkoker en prissenteerde mij die en zee: «een sigaartje?» Ik nam der eene en wij waren te zaomen één van hart en één van zin, jao wij lagten altied te geliek, zölfs as ‘k er niks gien zin an hadde – maor dat heurde zoo, dagt ik, nao de verzoening.

In een wip was de tente vol. ‘t Störmde der in. Wat een volk van allerlei soort! Hoog, leeg, riek, de middelman, kriegsvolk, arbeidslue. Och, dagte ik een oogenblik, nou mus zoo de deksel van de arke is invallen, maor de Grönninger scholte zal bij de bouw wel toekeken hebben. En as ter is brand kwam! Maor zukke dingen mui je, ai je der eenmaol in bint, oet ‘t heufd zetten, aanders hei je de pret op.

‘t Spul begun. Dat jueg er met de peerde in de tente en der weer oet en dat zat op de peerde en stund op de peerde en danste op de peerde en soms wassen de peerde boven en dat wipte over vlaggen en deur hoepels met pampier beplakt en dat hoelde en dat klapte met de zwöppe........ ‘t doezelde mij veur de oogen en soms wuerd het mij benouwd um ‘t harte. Een steugien daornao stapten de Trakhener hengsten binnen onder het commando van Carré. Prachtige diers! Mensen! wat hef die man der een order onder. Ze deeën alles wat hij wol, net as zesmaonds-rekruten en dat bint nog redelieke wezens, zoo as de doomnee zeg – de korporaol zegt niet. Wat zint onze beide broenen daor ongezeggelik en dommelig bij. Ik haole ze nou al een jaor of tien oet de stal en hoe geet dat? As ‘k een kertiertien trökken hebbe, brengt ze één veurpoot en de halve kop over de drumpel van de stal en kiekt krek as of ze veur ‘t eerste van heur leven onder ‘t blouwe firmelment kwammen.

Zoo muk der alle pooten oettrekken en as ze bij de wagen komt, gaot ze eeuwig en arfelik dwars tegen ‘t ienstel anstaon. Vrogger dacht ik, dat ze neet goed bij ‘t benul wassen, maor gekheid! Ze kunt heel wies wezen as ‘t heur vlijt – dee broenen! Meene ie, dat ze het «Zwaontien», waor ik, as ik nao de mark riede, wal is stille hol, veurbij wilt? Of ik al an ‘t leisel, van de harbarge of, trekke, of ik al roepe: dit keer niet jonges! of ik ter zölfs opslao met de zwöppe, ze dreit op de deure van ‘t snapshoes an en hold er stille. Ik hebbe mij waarachtig is verbeeld, dat ze nao de tapkaste keeken en dan nao mij, net as of ze vraogen wollen: mue je niet is prueven? Jaaije, die is met gunk nao de leste groote beestemark te Coevorden, zee: ‘t zint beste polsdragers op de vossejagt veur de scholte! ‘t Was schemperije, maor ik hueld mij stille as Job op de mesthoop. En wat muk, as ze daor nou dwars tegen ‘t eenstel staon, de eene met het achterende nao ‘t oosten en de andere met ‘t achterstuk nao ‘t westen, stompen en schreeuwen: terug zek! eer dak ze der regt veur hebbe! Ak endelik de leisels in haande nemme en roepe: vort zek! dan hold ze zik eerst nog plompweg doofstom. Maor ziet nou die hengste is. Alles leven wat der an is! En dan, zoo midden in den draf, staot ze met heur twalven in eenmaol op de achterste poote, net as de poedel van Pontel! En toch hak er een ekel an! ‘t Is eigentliek honden en apenwark. ‘t Gevuel van weerdigheid hebt ze niet meer. Zoo’n gestasineerde hengst bij oes kik zölfs het volk niet an. Hij is er te grootsch toe en hef genog an zik zölfs. Ak hum zie, denk ik wat vaoder Job van ‘t peerd zeg: Zult gij het peerd sterkte geven? Zult gij zien hals met donker bekleeden? De pracht van zijn gesnoef is een verschrikking! Het graf in den grond en het is vroolik in zien kracht en het trekt oet, de geharnasten te muete. Het belacht de vreeze en wordt niet ontsteld en keert niet weerum, van wege het zweerd. Tegen hum ratelt de pielkoker, het vlammig iezer der spies en der lans. Met schudding en beroering slokt het de eerde op en gelueft niet, dat het is het geluud der bazune. In het völle geklank der bazune zegt het hea! en van verre rok het den krieg, den donder der vorsten en het gejuich!

En ziet nou is zo’n Trakhener – in en tent, bij gaslicht, onder ‘t gelach van old en jong, steet ie op commando op de achterste poote!

‘t Zint gien old-testaementische – ’t zint kunsthengste.

Maor die Carré is toch een wonderbaore kerel.

Ze zekt wel is dat het ooge van een peerd een mense vieftig maol vergroot, en dat het daorum ontzag veur hum hef, maor Jaaije zeg, dat het oog van onze broene mij vieftig maol verkleint en ze daorumme mij niks telt. Jaaije is wal is een stiekelbaorssien! Carré, zekt ze, hef veur de peerde een vuurpiele in ‘t ooge. Ik weet het niet, maor ik zegge ‘t nog ees, een wonderkerel is. Nou kwammen de kunstemaokers en ik schaomde mij veur de potsen, die de smeugels maakten. Toch bint het redelieke kreaturen, veur twee werelden eschapen, zooas ‘t gezang zeg. Kui je – ik vraog het – tegen zukke malle slungels zeggen: «o starveling gevoel uw weerde!» terwiel ze as kwabaol in ‘t zand spartelt, zich in en oet mekaor kronkelt as een ratelslange, gezigte trekt daor kleine kinder termienties van zult kriegen en springt en klautert dat degene, die dier lange nao kik, er een breuke van zul oploopen. «Elk mens is mien broeder», zinkt ze oet Hazeu, maor ie hueven ‘t heufd niet in de nakke te smieten van glorie, as zukke snoeshanen van jou permantaosie zint. En dan die starke toeren, zoo as ze ‘t nuemt – ik mug ‘t neet zien en heb onderwiel de hoozen, die mij deur ‘t gangelen op de straote wassen ofezakt, is wat opetrokken en toe hek stillegies met de oogen digte de rieksdaolders en guldens is eteld, die ‘k nog in de buusse hadde en endelik bin ik is achterste veur gaon zitten en keek een student an, die in een jasse zunder ende nou vlak tegen mij over zat. «Goeijen avond!» – zee ik en hij gaf mij de hand en vrueg: «wat bin je voor een landsman?» «Een Drenth» – zee ik. «Contrarie – ik ook, zee ie, want ik ben een Geldersman». Toe gaf ie mij een Carré-sigare, heel ligt, zee ie, maor ik leuve heel zwaor. ‘t Zul der wal eene wezen van dat soort, die de studenten der op nao hold, as je van de naoste fermilie oet ‘t land over kriegt. Ik wuerd dreijerig en ‘t had al zien leven mis ewest, ak dat pakkien met saffraon van Jaaije niet op de börste hadde had.

Ik mut zeker onwillens lellikke gezigten tegen de student hebben etrökken, want ie zee: «nou kui je jou wel weer ummedrijen, vrindschop, want ik zie jou, permeteer mij dat ik ‘t zegge, nog liever van achter as van veuren». Dat dee ‘k, want ik wol gien onplezierege wissiewassies met de jonkman hebben, en net zat ik weer in ‘t olde postuur, of daor kwammen jandorie de juffers te peerde an. «Jozef! – zee ik tegen mij zölfs – nou de oogen toe, zooas Jaaije hef ezegt» en ik kneep ze potdigte en keek as eene die ze op de heksterooge trapt. Ik heurde wel, dat mien Grönneger buurmeissien zaggies giebelde, maor dagt: «wagte maor tot das te trouwt bist en dien man allennig nao Carré wil, dan sas te wel aanders praoten!» Jonges, jongens – ik hueld de oogen altied digte, behalve in de huekies – wat kunt die schepsels rieden! En wat zint ze drieste! En wat een holdinge op ‘t peerd! Ze hadden bloote beene en flodderrokkies an van een handbrette. As Jaaije in ponteficaol buuten deure komt, nao een groeve- of kraomvesite, hef ze circum zes-en-zeuventig olde ponden rokke um ‘t lief en een orkaone kan die niet opwuppen, maor disse vrouwlue zitten in vleuipampier, dai je wel in de lucht kunt poesten. ‘t Volk slueg in de haande dat ‘t en aord hadde en ik ook, maor toe eene van die juffers op de rugge van ‘t peerd gunk liggen, wuerd ‘t mij al te slim en te onfersoenlik en ik dee de haende veur de ooge – maor keek toch tusschen de vingers deur, bij vergis. En wat konden ze, as ter zoo in de haande wuerd ehouwen, mooi niegen. Wij hebt ook is in ‘t loeg een Amsterdams wigt had, zo’n pinkien, dat kon net boegen as een koekemes. Jaaije hadde der zo’n aordigheid an en zee, dat het even boven ‘t lief een vouwbeen hadde, van binnen naomentliek. Dat hebt de boerenwieve niet.

‘t Spul luep ten ende en doe de lesten nog is rond eruterd hadden, gunk ‘t volk de tente oet en ik ook, naodat ik eerst de Grönningers gezondheid had toe ewenscht, geliek ze mij ook deen.

Toe ‘k weer op de straote stund onder den hoogen hemel, zee ik Goddank! en vrueg an een man, die daor stund te loeren, ofie mij veur een dubbeltien nao de zwaoger van oeze knegt wol brengen. «Jao wel – zee ie – ak maor weten waor die woont». Dat zee ‘k hum, maor eerst gungen wij in een onderkamer, kelder zee de kerel der tegen en ik kogt er een goeije hompe Leidse keeze, een fikse worst en zeuven sinaasappels en luet de meid een krintebrood en een pond baoi van Lieftink halen en dat deed de vrouw, een heel vrundelik mens, mij bij de twee plakken boerenstoete in de blauwe zakdoek, die ze goed toeknupte en toe gungen wij weer vort. ‘t Wuerd hoe langer hoe duusterder. Hoe komp dat nou? vrueg ik. «Och, zee de man, eerst löp de gas nao do groote lue en dan blif ter veur de achterstraote niet genog in de piepen». Endelik huelden wij stille veur de deure van een klein huusien. «Daor is ‘t» – zee de man en ik gaf hum, hij zag der nog al kommerliek oet, drie stuver en wenschte hum het beste. Ik rammelde eerst een beettien an de klinke, de deure gunk lös en man en vrouw zatten an taofel. Zij wagten mij op, merkte ik. Op taofel stund en verlakt koffiekannegien, een klein peterolielampien braande helder op en twee kerdetties laggen der op een wit börd met een mes der naost. Op een ander börtien was een stukkien botter, zoo groot as vier dobbelsteenties. Ik zee goeijen aovend zamen en ze zeen precies ‘t zölfde en stunnen op en ik gaf de man de haand en de vrouw gaf mij de haand ook. Dat namp mij in en toe vrueg ik: «hoe hei je ‘t hier met mekaar? en de groetenisse van Hinderk en van Jaaije, mien vrouw, en van Margien, oeze meid, daor oe zwaoger inclinaosie veur hef». De man zee: «wij zint God dank goed gezond en wij doen je wel bedanken veur de groetenisse».

Onderwiel keken twee jongs tussen de gerdienen deur van een beddestee, zonder slaopmussies, zoo as Jaaije mij al ezegt hadde. As de jongs ‘s nags musse op hebt, kunt ze geen heksamen doen veur de hoogere burgerschoele, zeg Itzig. Dan verbrueit de harsens. Over die beide jongs keek nog een kleinder hen, die in een hangkissien lag. Dan wassen der nog twee wiggies in en wiege. Naost ieder heufien zag ik twee vuetis. Och wat was ‘t een aordig tooneeltien. Zon schilder had ik nog liever op een lodderein-deussien as Absolon an de boomtakke. Wat sluepen de stumpers daor vredig naost mekaor, en toe ‘k heur toelachte, wat keek de moeder toe groots. Dan was ter nog een beddestee veur ‘t olderpaor, klein dunkte mij, maor de man zee dat ze pasklaor was nao en old stads tarief. Een scholte van zeuventien honderd hadde dat tarief emaakt, um de mensen op een ordentelikke maote te kriegen. ‘t Heufd regeert – zee ie – en as eene zoo ellendig lang is, duurt het te lange eer zien haande en voete weet wat ‘t heufd wil. Itzig zee lest, dat de bedsteên der zoo klein weurden maakt, umdat aanders de stad veur ‘t volk te klein was, maor dat ze wal grooter zult worden as de vestingwarken zint op eruumd.