Dahi

İKİNCİ FƏSİL

Bu hadisələrdən sonra gələn aşiqlik dövrünün – o nə qədər ötəri olsa belə – bəzi epizodları Yucinin xəyalında dərin iz buraxdı. Çox keçmədən qar yağdı. Yaşıl göl dondu və onlar Stella ilə birlikdə buz meydançasına getməyə başladılar. Havalar yaxşı keçirdi. Şaxtalar o qədər davam etdi ki, buz ehtiyatı toplanan Miller-Poynta arabalarla gəlir və xüsusi mişarla bir fut qalınlığında buz parçaları kəsirdilər. Sitayiş günündən sonra demək olar ki, hər axşam məktəblilər – oğlanlar və qızlar dəstə ilə su böcəkləri kimi buzun üzərinə qaçışırdılar. Yucinin həmişə boş vaxtı olmurdu, bəzi axşamlar və şənbə günü o, dükanda atasına kömək etməli olurdu. Lakin hər dəfə axşam boş vaxtı olan Mirtl onun xahişi ilə Stellanı çağırır və onlar bir yerdə sürüşməyə gedirdilər. Bəzən o, qızı ikilikdə getməyə dəvət edir və qız da çox vaxt razı olurdu.

Bir dəfə onlar gölün üzərində sürüşərkən, yamacına bir yığın kiçik evlər sığınan yüksək sahilə gəlib çıxdılar. Ay doğmuşdu, onun sehrli şüaları buz səthinin aynasında əks olunurdu. Sahili haşiyələyən ağacların qara cəngəlliyi arasından pəncərələrin sarı, mehriban işıqları sayrışırdı. Başqalarını çoxdan ötüb keçən Yucin və Stella geri dönmək qərarına gəldilər. Qızın qızılı saçlarını toxunma papaq örtürdü, papağın altından bir neçə teli görünürdü: sağrısına qədər uzanan ağ yun sviteri, qalın boz mahud yubkası onun bədəninə kip yapışırdı. Corabları üstündən ağ yun qamaş geymişdi. Bu axşam o, xüsusilə gözəl idi və özü də bunu bilirdi.

Bu iki gənc konkilərini geri döndərərkən Stella qışqırdı. Onun konkisi açılmışdı.

Yucin:

– Dayanın, – dedi, – mən bu saat düzəldərəm.

Stella onun qarşısında durdu, Yucin isə dizlərini yerə qoyaraq boşalmış qayışı açmağa başladı. O, konkini çıxararaq gözlərini qaldırdı, qız da gülümsəyərək ona baxdı. Yucin konkini əlindən yerə saldı, qollarını qıza dolayaraq başını onun belinə qoydu.

Stella:

– Nə pis adamsan, – dedi.

Lakin o özünü gözəl bir əfsanənin füsünkar qəhrəmanı hiss edərək, müqavimət göstərmədi.

O, Yucinin başından yun şlemi dartaraq əlini onun saçlarına çəkdi. Yucin elə xoşbəxt idi ki, az qala gözlərindən yaş axacaqdı. Bununla belə, bu hərəkət onda alovlu ehtiras oyatdı. O, qızı möhkəmcə özünə sıxdı.

Qız soyuqqanlılıqla:

– Konkini geyindirin, – dedi.

O, ayağa qalxdı və qızı qucaqlamaq istədi, lakin qız icazə vermədi.

– Yox, yox! Olmaz! Yoxsa mən heç vaxt sizinlə gəlmərəm.

– Stella! – deyə o yalvardı.

– Mən ciddi deyirəm, deyə Stella təkid etdi. – Belə şey etməyin.

Yucin incimiş və bir qədər acıqlanmış halda tabe oldu. O, Stellanın qəti müqavimətindən qorxmuşdu. Onun heç ağlına da gəlməzdi ki, bu qız belə dəymədüşərdir.

Bir dəfə də, bir neçə məktəbli qız kirşədə gəzinti düzəltmişdi. Stella, Yucin və Mirtl də dəvət olunmuşdu. Ulduzlu gecə idi, qar parıldayırdı, hava şaxtalı, gümrahlandırıcı idi. Böyük bir furqonu təkərlərdən çıxarıb, kirşəyə qoşmuş, içərisinə küləş tökmüş və bir yığın kürk atmışdılar. Onlarca evə dəydikdən sonra kirşəni Yucin ilə Mirtlin dalınca göndərdilər. Bir az sonra Stellanın da evinə çatdılar.

Qardaşından xeyli qabaqda oturmuş Mirtl:

– Bura gəl! – deyə Stellanı səslədi. Bu Yucini hirsləndirdi.

Yucin qızın özünün gəlməyəcəyindən qorxaraq onu çağırdı:

– Mənimlə oturun!

Stella Mirtlin yanına getdi, görünür, bu yer ürəyinə yatmadı və o, kirşənin dal tərəfində oturdu. Yucin öz yanında yer eləmək üçün xeyli səy etdi və qız, sanki təsadüfi olaraq, onun yanında əyləşdi. Yucin bizon kürkünü onun çiyninə atdı. Stellanın onun yanında olması fikri Yucinin qəlbini səadətlə doldururdu. Kirşə, qalan iştirakçıları toplamaq üçün zınqırovlarını səslədərək, şəhəri dolaşdı və nəhayət, çölə çıxdı. Kirşə qar yığınında yuxuya dalmış qara və kiçik meşələrin, qırov basmış pəncərələrindən donuq, şairanə işıq gələn, yerə yapışmış taxta fermer evlərinin yanından ötüb keçirdi. Ulduzlar par-par parıldayırdı. Bu lövhə Yucini olduqca həyəcanlandırırdı – o, ehtirasla sevirdi, sevdiyi qız da burada onunla yanaşı oturmuşdu, onun kölgəyə bürünmüş üzü güclə seçilirdi. O qızın qəşəng profilini, yanaqlarını, gözlərini, yumşaq saçlarını görürdü.

Onların ətrafında deyib-gülür, oxuyurdular. Ümumi şənlik gurultusu altında Yucin əllərini Stellanın belinə sarımağa, əllərini əllərinə almağa, onun fikrini anlamaq üçün gözlərinin düz içinə baxmağa müvəffəq oldu. Stella, ancaq müəyyən hüduda qədər güzəştə getməklə, həmişə özünü təmkinli aparırdı. Üç yaxud da dörd dəfə gizlincə onun yanağından, bir dəfə də dodağından öpdü, sonra isə qatı qaranlıqdan istifadə edərək güclə qızı özünə tərəf çəkdi və onun dodaqlarından elə ehtiraslı öpdü ki, qız qorxdu.

Stella həyəcan içərisində geri çəkilərək:

– Eləmə, – dedi, – olmaz!

O, həddini aşdığını hiss edərək tabe oldu. Lakin o gecənin şirinliyi və qızın gözəlliyi əbədi olaraq onun xatirində qaldı.

Vitla ata bir dəfə arvadı ilə söhbət zamanı:

– Yucini qəzet işinə, yaxud oxşar bir işə düzəltmək pis olmazdı, – dedi.

Missis Vitla oğlunun nəyə istedadı olduğunu bilmədiyini hiss edərək:

– Bəli, deyəsən bu onun hal-hazırda yararlı olduğu yeganə işdir, – dedi. – Vaxt gələr, o yaxşı bir işlə məşğul olar. Sən ki onun bədəncə necə zəif olduğunu bilirsən.

Vitla ürəyində oğlunun sadəcə tənbəl olduğunu fikirləşirdi, lakin buna tamamilə əmin deyildi. O zənn edirdi ki, Silviyanın qayınatası, “Morninq Eppil” qəzetinin redaktoru və sahibi olan Bencamin C.Berces Yucini işlə tanış etmək üçün ona repartyor, yaxud mürəttib yeri verə bilər. Doğrudur, “Morninq Eppil”də ştat böyük deyildi, amma mister Berces, yəqin ki, Yucinə repartyor xəbərlərindən – əgər onun buna istedadı varsa – yaxud mürəttib işlərindən və ya hər ikisindən başlamağa imkan verməkdən imtina etməzdi. Bir dəfə Vitla ata küçədə Berces ilə görüşərkən onunla söhbət etdi:

– Bura baxın, Berces, mənim oğluma sizin qəzetdə bir yer tapılmazmı, hə? O daim nə isə yazıb-pozur, hərçənd ki, onun cızma-qarası mənim nəzərimdə elə bir şey deyil, deyəsən, bir az şəkil də çəkir. Onu bir yerə düzəltmək lazımdır. Məktəbdə avaraçılıq edir. Məsələn, o, mətbəə işini öyrənə bilər. Əgər sonralar bu sahədə işləməyə həvəsi olsa, lap əvvəldən başlamaq ona ancaq faydalı ola bilər. Başlanğıc üçün ona nə qədər əmək haqqı təyin edəcəyinizin əhəmiyyəti yoxdur.

Berces fikrə getdi, o, Yucini küçədə görmüşdü. Bu oğlanın xəyalpərəst və adamayovuşmaz olmasından başqa onun haqqında heç bir pis şey eşitməmişdi.

– Onu bir gün mənim yanıma göndərin, – deyə boyun qaçırırcasına cavab verdi. – Bəlkə onun üçün bir şey tapdım.

Vitla:

– Mən sizə minnətdar olaram, – dedi, – yoxsa o məni narahat edir.

Bu söhbətdən sonra onlar ayrıldılar. O evdə Yucinə öz görüşü haqqında danışdı, lampanın yanında oturub mütaliə edən oğluna dedi:

– Berces deyir ki, o səni “Morninq Eppil”də mürəttib, yaxud reportyorluğa götürə bilər. Bu günlərdə onun yanına gedərsən.

– Eləmi?! – deyə Yucin sakitcə səsləndi. – Hm! Məndən reportyor çıxar? Bəlkə mürəttib ola bildim. Sən özün ona müraciət etdin?

Vitla:

– Bəli, – dedi. – Hər halda sən ora bir baş çək.

Yucin dodaqlarını dişlədi. O anlayırdı ki, bu onun avaraçılığa olan meylinə işarədir. Doğrudan da, o, atasına narahatlıqdan başqa bir şey vermirdi. Lakin hər halda mürəttiblik sənəti onun kimi tələbatı olan adam üçün parlaq karyera deyildi.

– Olsun, – deyə qət etdi, – dərslər qurtarandan sonra gedərəm.

– Məktəbdə dərslər qurtarana qədər onunla danışsan yaxşı olar.Yoxsa başqa bir adam səni qabaqlayar. Axı belə bir işdə özünü sınamaq sənə zərər verməz.

Yucin itaətlə:

– Danışaram, – dedi.

Bir dəfə günəşli aprel gününün sonunda o, mister Bercesin kontoruna daxil oldu. Bu kontor şəhər meydanında olan üçmərtəbəli qəzet binasının aşağı mərtəbəsində yerləşirdi. Nəzərə çarpacaq dərəcədə dazlaşmış, yoğun mister Berces polad çərçivəli eynəyinin üstündən sınayıcı nəzərlə Yucinə baxdı. Onun seyrək saçları ağarmağa başlamışdı.

– Demək, siz qəzetdə işləməyə razısınız? – deyə o, gəncdən soruşdu.

– Bəli,mən öz qüvvəmi bu işdə sınamaq istərdim, – deyə o, cavab verdi, görüm bu iş ürəyimə yatırmı?

– Mən qabaqcadan sizə deyə bilərəm ki, bu işdə maraqlı cəhət azdır. Atanız mənə dedi ki, siz yazırsınız, eləmi?

– Mən çox istərdim ki, yazım, lakin yəqin ki, bunun öhdəsindən gələ bilmərəm. Mən mətbəə işini məmnuniyyətlə öyrənərdim. Əgər mənim yazdıqlarımdan bir şey çıxsa, vaxt gələr, yazmağa da başlayaram.

– Bəs siz nə vaxt işə başlaya bilərsiz?

– Etiraz etməsəniz, məktəbdə dərslər qurtaran kimi.

– Eybi yoxdur. Əslində mənə adam lazım deyil, lakin sizə bir iş taparam. Həftədə bir beşlik sizi təmin edirmi?

– Tamamilə, ser.

– Onda dərslərdən azad olan kimi gəlin, görüm sizin üçün nə etmək olar.

O, şişman əlinin hərəkəti ilə gələcək mürəttibi yola saldı, üzərinə qəzetlər tökülmüş və yaşıl abajurlu elektrik lampası ilə işıqlandırılmış tünd qoz ağacından köhnə yazı stoluna doğru döndü. Yucin təzə mətbəə rənginin, hələ qurumamış qəzetlərin kəskin iyini özü ilə apararaq otaqdan çıxdı. “Sınamaq maraqlı olar, – deyə o düşünürdü, – lakin, yəqin, bu mənim üçün boş yerə vaxt itirmək olacaqdır”. Yucin Aleksandriya haqqında o qədər yüksək fikirdə deyildi. Bir zaman o buradan çıxıb gedəcəkdi.

“Morninq Eppil” redaksiyası yer kürəsinin hər bir yerində olan başqa əyalət qəzetlərindən heç bir şeylə fərqlənmirdi. Birinci mərtəbədə pəncərələri küçəyə baxan kontor yerləşmişdi, onun arxasında isə yeganə yastı pres və çap maşınları dururdu. İkinci mərtəbədə mürəttibxana yerləşirdi. Burada yüksək stellajlarda şrift kassaları vardı, çünki ”Morninq Eppil” əksər əyalət qəzetləri kimi əl ilə yığılırdı. Orada, binanın ön hissəsində redaktorun, nəşriyyat müdirinin və şəhər xronikası müdirinin qoxumuş, sanki heç bir zaman havası dəyişilməyən kabineti yerləşirdi – qəzetdə hər üç vəzifəni eyni adam daşıyırdı. Bu, Mr. Kaleb Uilyams adlı birisi idi. Mister Berces onu bir neçə il bundan qabaq haradansa tapmışdı. Uilyams balacaboylu, arıq, damarları çıxmış, sivri qarasaqqallı, müsahibinə qara bəbəkləriylə qəribə baxan sönükgözlü bir adam idi. Fövqəladə çevik və söhbətcil, yaşıl papağının günlüyü həmişə alnına basılmış, ağzında qısa gavalı çubuğu olan Uilyams, müxtəlif iş və vəzifələrin öhdəsindən məharətlə gəlirdi. O, paytaxtda qəzet işində uzun illər boyu topladığı hər cür biliklər xəzinəsi idi. Qasırğalı həyat dənizində intəhasız doladıqdan sonra o, arvadı və üç uşağı ilə birlikdə, Aleksandriyada lövbər salmışdı. O iş gününü qurtardıqdan sonra ümumiyyətlə həyat haqqında, xüsusən öz həyatı haqqında kimlə olursa-olsun məmnuniyyətlə söhbət edərdi. Səhər saat səkkizdən günorta saat ikiyə qədər az-maz şəhər yenilikləri toplayar, ya özü yazar, ya da redaktə edərdi. Onun bütün vilayətə səpələnmiş çoxlu müxbirləri vardı. Bu müxbirlər ona həftədə bir dəfə yerli yeniliklərin icmalını göndərirdilər. “Assosşeytedt press” də onu bəzi şeylərlə təchiz edirdi. Həm də oxucunu hekayələr, təsərrüfat məsələləri, tibbi elanlar və sairə ilə cəlb edən iki səhifəlik “standart əlavələr” onun dadına çatırdı. Uilyams materialın çox hissəsini redaktə etmədən çapa verərdi.

O rastına gələn hər kəsə deyirdi:

– Çikaqoda bütün bunlara çox diqqət yetirərdik, ancaq burada bununla əlləşmək lazım gəlmir. Bir də ki, bizim oxucumuz əslində bunu tələb də etmir. O qəzetdə hər şeydən əvvəl yerli yeniliklərin verilməsini gözləyir. Bunları isə mən çox diqqətlə izləyirəm.

Elan şöbəsini mister Berces özü idarə edirdi. Bundan başqa, o özü elanları təşkil edir və onları müştərilərin arzularına müvafiq olaraq yığılmasına, qəzet materiallarının imkan verilməsindən asılı olaraq və müştərilərin hüquq və tələblərinə müvafiq surətdə yerləşdirilməsinə diqqət yetirirdi. Qəzetin bütün işi onun öhdəsində idi, o hər şeyi nizama salır, qəzetin siyasi xəttini də özü müəyyən edirdi. Bəzən o, baş məqalələr yazır, yaxud Uilyamsla birlikdə onların hansı ruhda yazılacağını qərarlaşdırır, redaksiyaya gələnləri qəbul edir, qarşıya çıxan çətinlikləri yoluna qoyurdu. Mister Berces özünü və öz qəzetini bütünlüklə respublika partiyasının yerli başçılarının sərəncamına vermişdi və bu, tamamilə təbii görünürdü, çünki bu onun meyl və məcazına müvafiq idi. Hətta bir dəfə ona (bəzi xidmətlərinə görə) poçt müdiri vəzifəsini təklif etmişdilər, lakin o bundan imtina etmişdi, çünki qəzet bu yeni vəzifənin verə biləcəyindən çox gəlir verirdi. Respublika partiyası rəhbərlərinin şəhər və əyalət üzrə verə biləcəyi bütün elanlar ona çatırdı, beləliklə də o çox yaxşı yaşayırdı. Bercesin siyasi əlaqələr üzündən cəlb olunduğu mürəkkəb fırıldaqlar haqqında Uilyams bəzi şeylər bilirdi. Lakin bu, səylə çalışan əməkçini azacıq belə təşvişə salmırdı. O hesab edirdi ki, məsləhət vermək onun işi deyildir. O deyirdi: “Mən altı nəfərə yemək verməliyəm. Elə bu mənə bəsdir. Nə üçün özgələrinin işinə qarışım?” Beləliklə, redaksiyada sakit, işgüzar, hətta demək olar ki, xoşagələn bir əhvali-ruhiyyə hökm sürürdü. Burada işləmək adama ləzzət verirdi.

On yeddi yaşı tamam olan kimi, parta arxasından birbaşa bura düşən Yucin, ona qüvvətli təsir bağışlayan mister Uilyams, arxasında işləyən Conas Layl və işə müntəzəm gəlməyən, yalnız təcili mətbəə sifarişləri olduğu hallarda çağırılan Con Sammerslə də dostlaşdı. Yucin tezliklə öyrəndi ki, əlli beş yaşlı, ağsaçlı, qaradinməz bir adam olan Con Sammers daim içir və vərəmdir. Sammers ən müxtəlif saatlarda on-on beş dəqiqəliyə gizlincə mətbəədən yox olurdu. Hamı özünü heç bir şey görmür kimi göstərirdi, çünki burada heç kəsə ağalıq etmirdi. Hər halda işin öhdəsindən gəlirdilər.

Conas Layl daha maraqlı tip idi. Sammersdən on yaş cavan, ondan daha çox sağlam və möhkəm olan Conas da özünə görə qəribə idi. Təbiətcə şən olan bu adam bəzi şeylər haqqında oxumuşdu və filosofluq etməyi sevirdi. Yucin tezliklə öyrəndi ki, Layl Birləşmiş Ştatların hər yerində – Denverdə, Portlenddə, Sent-Polda, Sent- Luisdə, daha haralarda isə işləmişdi; o özünün sabiq ağaları, mətbəə sahibləri haqqında danışmağı sevirdi. O, mətbuatda az-maz görkəmli bir ada təsadüf edən kimi dərhal qəzeti götürüb Uilyamsın, sonralar isə, yaxından tanış olduqları zaman Yucinin yanına gəlir və deyirdi: ”Mən filan yerdə yaşayarkən bu adamı tanıyardım… O filan №-də poçt müdiri idi (yaxud başqa bir vəzifədə idi), indi isə, görün, necə yüksəklərə qalxmışdır!” O əksər hallarda bu məşhur adamları şəxsən tanımırdı, lakin onlar haqqında eşitmişdi və onların şöhrətinin bu uzaqlara gəlib çatan əks-sədası onun xəyalına təsir göstərirdi. O, işin qızğın vaxtında korrektura düzəlişlərində Uilyansa kömək edirdi. O, yaxşı mürəttib idi və ümumiyyətlə öz vəzifəsini vicdanla yerinə yetirirdi. Lakin bu dünyada onun bəxti gətirməmişdi, çünki özgələrinin əmrlərinin yalnız dəqiq bir icraçısı idi; Yucin bunu ilk baxışdan anlamışdı.

Həmin bu Layl Yucinə mürəttiblik işini öyrətdi. O, birinci gün şriftlər üçün kassada “yuvaların” yaxud “gözlərin” necə düzəldiyini, hərflərdən bəzilərinin o birilərindən ələ daha yaxın olması üçün onların necə yerləşdirildiyini göstərdi, nə üçün bəzi hərflərin çox işləndiyini, nə üçün bəzi qəzetlərdə müəyyən hallarda kursiv hərflərinin işləndiyini, başqalarında isə işlənmədiyini izah etdi.

– Çikaqoda “Tribun” qəzetində işlədiyim zaman biz kilsə, paraxod, kitab, mehmanxana və bu cinsdən olan başqa şeylərin adlarını adətən kursivlə verirdik, – deyə o nəql edirdi. – Bildiyimə görə, bu, adları kursivlə verən yeganə qəzetdir.

Çox keçmədən Yucin şponun, qrankanın, verstatkanın nə olduğunu öyrəndi, öyrəndi ki, barmaqlar tədricən, şriftin vəzninə görə onun hansı şrift olduğunu müəyyən etməyə alışır, müəyyən dərəcədə vərdiş etdikdən sonra hərflər, demək olar ki, mexaniki surətdə öz yerlərinə düşür, hətta bu barədə düşünmürsən də. Layl bütün bunları məmnuniyyətlə öz şagirdinə çatdırırdı. O Yucindən belə şeylərə ciddi münasibət tələb edirdi və hər cür biliyə hörmət edən Yucin onu fikir və diqqətlə dinləyirdi. Yucin hələ nə ilə məşğul olmaq istədiyini təsəvvür etmirdi, bunun müqabilində hər şeyi bilmək istədiyini hiss edirdi. Yucin tezliklə nə mürəttib, nə repartyor, nə də ümumiyyətlə əyalət qəzetlərinə mənsub olan başqa bir işçi olmağı arzu etmədiyinə əmin olmuşdu. Buna baxmayaraq, yenə də bir müddət mətbəə ona maraqlı gəldi, çünki o burada həyatı öyrənirdi. O, ancaq pəncərədən özünü xatırladan dünyaya təbəssümlə baxaraq, öz həqiqəti arxasında gülər üzlə işləyirdi. Xəbərlərdən, məqalələrdən yaxud yerli elanlardan – onları yığdığı zamanlar – məzəli parçalar oxuyur və bu dünyanın onun üçün, Yucin üçün, nələr hifz etdiyini düşünürdü. O zamanlar onda sonralar əmələ gəlmiş olan böyük xudpəsəndlik yox idi. Lakin bir qədər fikir çəksə də, qəlbi ümidlərlə dolu idi. O işsiz olaraq küçədə gəzişən, yaxud yol ayrıclarında duran tanış qız və oğlanları, Ted Martinvudun atasının şarabanında şəhərin küçələrində necə çapdığını, Corc Andersonun heç bir zaman işləməsi lazım gəlməyən bir adam görünüşü ilə (şəhərdə olan yeganə mehmanxana onun atasına məxsus idi) necə veylləndiyini görürdü. Yucinin başında çox vaxt balıq ovu, qayıq gəzintisi, çəmənlikdə qəşəng bir qızla oturmağın nə qədər xoş olacağı haqqında fikirlər dolaşırdı. Lakin, əfsus ki, qızlar ona, görünür, o qədər də meyl göstərmirdilər. O həddən artıq utancaq idi. Bəzən o varlı olmağın, yəqin ki, çox yaxşı olduğu haqqında düşünür və xəyala dalırdı.

Yucin elə bir yaşda idi ki, bu yaşda adam öz hislərini ifadə etmək istəyi ilə dolub-daşır. Həmçinin bu elə bir yaşdır ki, insan sevsə və coşqun bir təbiətə malik olsa belə, utancaqlıq onu təmkinli olmağa vadar edir. Stellaya dediyi sözlər ona bayağı görünürdü, o öz hislərini sözdən artıq ah çəkməklə ifadə edirdi. Lakin qız ahlardan usanır və bayağı sözləri ondan üstün tuturdu. Stella hələ o zaman düşünməyə başlamışdı ki, Yucin bir qədər qəribədir, nə isə həyəcanlıdır, əsəbidir. Bununla belə o, Stellanın xoşuna gəlirdi. Şəhərdə belə fikir əmələ gəlmişdi ki, Stella onun sevgilisidir. Kiçik şəhərlərdə və kəndlərdə belə sevişmə məktəblilər arasında adi haldır. Onları hər yerdə birlikdə görürdülər. Atası Yucini lağa qoyurdu. Stellanın ata anası isə bunu qızlarından çox (onlar bilirdilər ki, qızları çox da oğlanlarla maraqlanmır və oğlanların hislərinə çox da əhəmiyyət vermir.) Yucinin uşaqlıq əyləncəsi hesab edirdilər. Onlar düşünürdülər ki, Yucinin sentimentallığı tezliklə Stellanı usandırmağa başlayacaqdır. Bu belə də oldu.

Bir dəfə yuxarı sinif məktəbliləri tərəfindən düzəldilmiş ziyafətdə “kənd poçtu” oyunu təşkil etdilər. Bu, hər şeyin öpüşlə nəticələndiyi oyunlardan biridir. Oyunda iştirak edənlərə suallar verilir, cavab verməyənlərdən fant alınır. Fantı çıxmış olanlar poçt müdiri olur və poçtu aparmaq üçün bir nəfəri çağırır. Bu isə o deməkdir ki, siz poçt müdirinin sizi gözlədiyi qaranlıq otağa gedirsiniz və orada xoşunuza gələn yaxud sizi xoşlayan oğlan ya da qız sizi öpür. Poçt müdirinə istədiyi adamı çağırmaq üçün hüquq, yaxud hökmranlıq – necə istəyirsinizsə adlandırın – verilir.

Bu dəfə Yucindən əvvəl poçt müdiri olmaq növbəsi Stellaya düşdü. Stellanın ilk fikrinə gələn o oldu. Lakin bunu açıqca etməkdən çəkindiyindənmi, yaxud Yucinin coşğunluğunun gizlində onu narahat etməsindənmi, o, Xarvi Ratterin adını çəkdi. Xarvi gözəl oğlan idi. Stella onunla bu yaxınlarda, Yucinə rast gəldikdən sonra tanış olmuşdu. Stella ona vurulmamışdı, lakin Xarvi onun xoşuna gəlirdi; gənc, işvəli qız onu yaxından tanımağın əleyhinə deyildi. Indi onun əlinə müvafiq təsadüf düşmüşdü.

Xarvi onun çağırışına getdi; Yucini quduz bir qısqanclıq bürüdü. O, Stellanın onunla nə üçün belə rəftar etdiyini anlaya bilmirdi. Onun növbəsi çatdığı zaman, o xoşuna gələn, özü də qəşəng qız olan, lakin Yucinin fikrincə Stella ilə müqayisə edilə bilməyən Berta Şumeykeri çağırdı. Əslində başqası haqqında düşündüyü halda bu qızı öpmək onun üçün əzab idi. O, otaqdan çıxdığı zaman Stella onun gözlərində inciklik oxudu, lakin özünü elə göstərdi ki, guya heçnə görmür. Bununla belə süni şənliyinə baxmayaraq, Yucinin süst və kədərli görünüşü hamının gözünə çarpırdı.

Sonra Stella yenidən cərimələndi və bu dəfə Yucini çağırdı. O getdi, lakin incikliyi hələ sönməmişdi. O, Stellanı cəzalandırmaq istəyirdi. Onlar qaranlıqda görüşdükləri zaman Stella gözləyirdi ki, Yucin onu qucaqlayacaqdır və artıq əllərini onun çiyninə qoymuşdu, lakin Yucin ancaq onun barmaqlarını sıxdı və dodaqlarından soyuq bir öpüş aldı. Əgər Yucin: “Nə üçün sən belə etdin?” desəydi, əgər o Stellanı bağrına basaraq onun hisləri ilə belə sərt oynamamağı xahiş etsəydi, onların dostluğu yenə davam edə bilərdi. Lakin Yucin bunların heç birini etmədi. O zaman qızda kin baş qaldırdı və o, dikbaş bir görünüşlə otaqdan çıxdı. Gənclər şənliyin axrına qədər bir-birindən uzaq durdular, lakin Yucin yenə də onu evə ötürdü.

Onlar tam sükut işərisində iki məhəllə getdikdən sora Stella dedi:

– Deyəsən, bu gün sənin kefin yaxşı deyil?

Küçələr qaranlığa bürünmüşdü və onların kərpic döşənmiş səki üzərindəki addımları gecənin sakitliyində boğuq əks-səda verirdi.

– Yox, nə üçün? Mən özümü çox yaxşı hiss edirəm, – deyə Yucin qaşqabaqlı cavab verdi.

– Məncə, Veymergildə çox yaxşı keçdi. Orada yığıncaqlar həmişə çox şən keçir.

– Bəli, olduqca şən! – deyə Yucin təhqiranə cavab verdi.

Stella hirsləndi:

– Sən belə tikanlı olma! Sənin məndən küsməyinin heç bir səbəbi yoxdur!

– Sən elə düşünürsən?

– Bəli, heç bir səbəbi yoxdur.

– Nə deyim, sən özün daha yaxşı bilərsən. Lakin mən buna başqa cür baxıram.

– Bilirsənmi, sənin buna necə baxmağının mənim üçün heç bir fərqi yoxdur.

– Eləmi?

– Bəli, elə!

Qız acıqla başını qaldırdı.

– Elə isə mənim üçün də heç bir fərqi yoxdur.

Yenidən sükut başladı və demək olar ki, Stellagilin evinə qədər davam etdi.

– Sən cümə axşamı balda olacaqsanmı? – deyə Yucin soruşdu.

O, metodist kilsəsinin təşkil etdiyi ziyafəti nəzərdə tuturdu. Bu şənlik özlüyündə heç də onu maraqlandırmırdı, lakin bu ona Stella ilə görüşmək və onu evə ötürmək imkanı verirdi. Yucin bu sualı onların başı üstünü alan ayrılıqdan qorxduğu üçün vermişdi.

Stella:

– Yox, – dedi. – Çətin.

– Nə üçün?

– Həvəsim yoxdur.

– Sən nə kinlisən! – deyə Yucin onu məzəmmətlədi.

– Çox əcəb! – deyə Stella cavab verdi. – Məncə, sən ağalıq etməyi çox sevirsən. Doğrusunu desək, sən çox da mənim xoşuma gəlmirsən.

Məşum bir hiss Yucinin ürəyini sıxdı. O inadla:

– Bildiyin kimi et, – dedi.

Onlar Stellagilin həyət qapısına çatdılar. Burada onlar adətən uzun müddət kölgədə durar və Yucin, Stellanın etirazına baxmayaraq, bərk-bərk onu qucaqlayardı. O, indi də səbrsizliklə bu dəqiqəni gözləyirdi, lakin qız onu qabaqladı. Qapıya çatan kimi cəld onu açıb bağçaya daxil oldu və oradan:

– Gecən xeyrə qalsın! – deyə səsləndi.

Yucin:

– Gecən xeyrə qalsın, – dedi və Stella ev qapısına çatdığı zaman, – Stella! – deyə çağırdı.

Evin qapısı açıq idi, qız tez evə keçdi. Yucin özünü itirmiş, kədərlənmiş, acıqlı və hərəkətsiz halda qaranlıqda dayanmışdı. İndi o nə etsin? O asta addımlarla evə yollandı və yolda necə rəftar edəcəyi barədə düşünməyə başladı: ona fikir verməsinmi, qız onun yanına qayıdana qədər ondan qaçsınmı, yaxud görüşməyə və qəti izahat almağa çalışsınmı? Stella haqlı deyildi – Yucin elə bu fikirlə yuxuya getdi və ertəsi gün də bu fikir onu tərk etmədi.

Yucin mürəttiblik işində xeyli sürətlə irəliləyirdi. O repartyorluq sənətində də öz qüvvəsini sınayaraq, onun üçün nəzərdə tutulmuş bu sənətdə səy və maraqla işləyirdi. O çox vaxt pəncərədən gördüyü lövhələri çəkirdi, lakin Stella ilə mübahisəsindən sonra bu işlə əvvəllər olduğu kimi həvəslə qalan bir yığın müxbir məktubunu, yaxud yenicə onun kassasının yanında mıxdan asılmış teleqramı yığmağa başlamaq onun xoşuna gəlirdi. Uilyams ona yerli xronika şöbəsi üçün tapşırıq verməyi sınadı, lakin Yucin ağır işləyirdi, o bu sahədə işləyə bilməzdi.

Ona bir kəsdən məlumat almağı təklif etdikdə, o, redaksiyaya başqa mənbələrdən əlavəyə ehtiyacı olan materiallar gətirirdi. Uilyams onunla nə qədər əlləşdisə, Yucin mahiyyət etibarilə qəzetin tələbləri səviyyəsinə qalxa bilmədi və vaxtının çox hissəsini öz kassası arxasında keçirdi. Bununla belə, bəzi şeylər öyrəndi.

Elə onun reklam işinin mahiyyətindən baş çıxarmağa başlaması məsələsini götürək. Yerli alverçilər hər gün eyni elanları çap etdirirdilər, onların mətni, demək olar ki, dəyişilmirdi. Yucin, Layl ilə Sammersin aylarla heç bir dəyişikliyi olmadan çap olunan reklamları götürüb bir-iki söz dəyişərək, yenidən sinkoqrafiyaya verdiklərini görürdü. Bu etinasızlıq onu heyrətləndirirdi. Bu reklamlar, nəhayət, yoxlanmaq üçün onun əlinə gəldikdə onda çox vaxt onları dəyişdirmək həvəsi doğururdu – onlar çox quru dildə yazılırdı.

Bir dəfə o, Layldan soruşdu:

– Nə üçün elanlara balaca şəkillər verməyək? Necə bilirsiniz bunun elanlara xeyri olmazmı?

– Hm! Doğrusu, bilmirəm, – deyə Layl cavab verdi. – Məncə belə də keçər. Belə yeniliklər buranın əhalisinə xoş gəlməz. Oxucular bunu ləyaqətli hesab etməzlər.

Yucin jurnal reklamlarını nəzərdən keçirir və bunları müqayisəedilməz dərəcədə təsirli hesab edirdi. Nə üçün qəzet reklamları da dəyişdirilməsin?

Lakin burada, görünür, heç kəsin onun məsləhətlərinə ehtiyacı yox idi. Müştərilərlə mister Berces özü məşğul olurdu. Elanların nə cür olacağını o həll edirdi. O heç bir zaman nə Yucinlə, nə də Sammerslə məsləhətləşmirdi. Ancaq bəzən Uilyams mister Bercesin tələbi ilə onlara əvvəlcədən göstərişlər verirdi.

Yucin hələ o qədər cavan idi ki, əvvəllər Uilyams ona heç fikir vermirdi. Lakin bu gənclə yaxından tanış olduqda bu, ya başqa məsələni ona məmnuniyyətlə izah etməyə başladı: nə üçün bəzi xəbərlər qısa, bəziləri isə geniş olmalıdır; nə üçün onların dairəsinə – Aleksandriya ətrafında olan şəhərciklərə və onların sakinlərinə – aid olan xəbərlər, maliyyə nöqteyi-nəzərindən qəzet üçün Türkiyə sultanının ölümü haqqındakı ən mötəbər hesabatdan daha çox əhəmiyyətlidir. O deyirdi: – Ən əhəmiyyətlisi budur ki, yerli əhalinin ad və soyadları təhrif olunmasın

Bir dəfə o Yucinə dedi:

– Allah eləməsin ki, bu ad və soyadları yanlış yığasınız. Ad və ata adının baş hərflərinə diqqət etmək lazımdır. Bu məsələdə bizim oxucular çox tələbkardırlar. Əgər siz ehtiyatlı olmasanız, biz bütün abunəçilərimizi itirə bilərik. Sonra isə gəl aydınlaşdır ki, bu necə olmuşdur.

Yucin bunların hamısını yadda saxlamağa çalışırdı. Qəlbinin dərinliyində bütün bunları kiçik bir şey hesab etməsinə baxmayaraq, işin mexanikasını dərk etmək onu düşündürürdü. İnsanlar, hər halda onların əksəriyyəti, ona əhəmiyyətsiz görünürdülər.

Lakin mətbəə işində bəzi şeylər onu maraqlandırırdı. O, kağızın maşına necə qoyulduğuna və sonra maşının necə işlədiyinə, formaların düzəldilməsinə kömək etməyi və sonra çap olunan qəzet vərəqlərinin bir-biri üzərinə necə yığıldığına, hazır vərəqlərin necə ayrıldığına baxmağı sevirdi. O, maşınların səsini dinləməyi və başqaları ilə birlikdə hələ yaş olan qəzet dəstələrini ekspedisiya və çeşidləmə stoluna daşımağı xoşlayırdı. “Morninq Eppil” çox da böyük tirajla çıxmırdı, lakin buraxılış vaxtında mətbəə canlanır və bu, Yucinə xoş gəlirdi. Əl-üzünün mürəkkəbə və yağa bulanması və bununla görünüşünün pozulması onun xoşuna gəlirdi, pırtlaşmış saçlarını da aynada görməkdən ləzzət alırdı. O bacardığı yerdə faydalı olmağa can atırdı. Hərdən o öz kobudluğu və lovğalığı ilə qəzetin əməkdaşlarını əsəbiləşdirsə belə, onlar onu sevirdilər. O zamanlar onun səhhəti o qədər də möhkəm deyildi, mədəsi ona tez-tez əziyyət verirdi. Bəzən onda elə fikir əmələ gəlirdi ki, mətbəənin havası onun ciyərləri üçün zərərlidir, lakin buna ciddi əhəmiyyət vermirdi.

Yeni təəssürat Yucini nə qədər sevindirirdisə də, yenə bu kiçik aləm ona dar görünürdü… Redaksiyadan kənarda müqayisə edilməz dərəcədə böyük genişlik vardı. O bunu bilirdi və bir vaxt bu genişliyə çıxacağını düşünürdü. O, Çikaqoya getməyə ümid edirdi.