ОДАМИЙЛИК СЎҚМОҚЛАРИДА

“ О себе” деган Иллиадининг мақоласи чиқди, унда у хотини Қримда туғилгани, экономик дипломга эгалигини, ўзи ҳақида РТСда бошлиқ бўлганидан бошлаб ёзилган эди. 1988 йилда “Известие” газетасига бир мақола сифатида собиқ Қарши гаркомини биринчи котиби Иллиади Туркия жосуси, Эрон чегарасида ушланганлиги ёзилган эди.

Қулга тушмаган яна қанча жосуслар лавозимлардалигини ҳаёт кўрсатди. Улар халқимга дўстлик ва Ватанимга садоқат қилма- дилар.

АНВАР СОАТОВ ҲИКОЯСИ

Юрий Андропов Генсек бўлганидан кейин крайком ва обком биринчи секретарларини чақиртириб, суҳбатдан утказар эди. Навбат Қашқадарёга келганда, область партия комитетининг иккинчи секретари Головачов, область ижройи қумитасининг раиси Анвар Соатов, Қаршистройиндустриянинг бошқармаси бошлиғи Чегибаевни чақирди. Бир кун олдин улар Москвага етиб бориб, Головачовни уч хонали хонадонида дам олишди. Головачовни ушанда, – “отец коррупции”– дейишарди. Эртаси кун соат 10:45 да Кремелни колонали залига кириб келгандик. Андропов қабул қиладиган хонанинг олдида олти етти киши турибди. Биз, Қашкадарё область раҳбарлари келдик,– деганди Головачов, сизларни соат 11:00 чақиришган, ҳали ўн беш минут бор, чиқинглар, – дейишди. Улар чиқиб 11:00 да қабулга келишди. Устиларидаги пальтоларини ечишди. Головачовни костюмида тақилган орден ва медаллар, социастик мусобақада значоклари билан тўлган.

Снимите железки, – деди эшикда турган одам. Головачовнинг кастюмидаги ордену медалларини ва значокларини ечишни бошладик, кўпларини узиб олишдида ва қул рўмолчага тугиб Андропов ҳузурига киритишди. Биринчи Головачов кетидан Соатов, учинчи бўлиб Чигибаев кириб эшик олдида тўхтаб қо- лишди. Андроповга кирганларни фамилиялари ўқиб берилди. С.С.С.Р.ни шунда бош прокурори Қашкадарёдаги припискалар миқдори, иқтисодий жаҳолатлар, очилмаган жиноятлар сони, халқдан келинган мурожатларнинг жовобсиз қолганларининг сони, қонунлар бўзилишлари ва ҳакозаларни ўқиб беришди. Бизларни бу жиноятлар учун отишса керак деб ўйлади Соатов.

Андропов,-Менга қолса маънавий бузуқ раҳбарларни отардим, – деганида, бутун баданидан совуқ терни оқадиганини сезди.

Андропов, – Сенларга олти соат вақт, иш жойларингга етиб боришга, уч ой муҳлат, барча камчиликларингни тузатишга, йўқса туқиз грам қурғошиндан кукрагингизга нишон тақаман, -деб кетишимизни айтди.

Биринчи Чегебаев, кетидан мен чиқаётганда, мени Голавачёв орқамдан тортарди. Тирик чиқаётганимизга шукур қилмасдан нима демоқчи бу одам, -деб уйлаб орқамга қарадим. Голавачёв ҳолсизланиб менга осилиб колганди. Мен суяб олиб чиқдим.

Етти соатдан кегин ҳаммамиз ўз кабинетларимизда ўтирардик,

–дея суҳбатини якунлади Соатов.

***

ЁҚТИРМАЙДИЛАР

Ёқтирмайдилар инсонлар асли бўларни,

Ота онага, қариндошга меҳри йўқларни,

Устоз, муалимни ҳурмат қилмаганларни,

Олди, орқадан хар ҳил сўзлаганларни,

Бир масалада икки ҳил гапирганларни,

Сўз бериб ўз сўзига турмаганларни,

Бир ишни ҳўп дея бажармаганни,

Бой ва мансабдорга малай бўлганни,

Виждонли инсонни ғийбат қилганни.

Одамлар орасига низо солганни,

Ўзидан кучсизга кучин кўрсатиб,

Кучлийнинг оёғин ўпиб юрганни.

Халқидан юлиб бой бўлганларни,

Меҳнаткаш, деҳқонни менсимаганни.

Ҳаётда тулки сифатда яшаганларни,

Оддий одамийлиги бўлмаганларни.

***

ПАРВОНАЛАР.

У отда қизил дуҳобали эгар устида,

Мағрур ва виқор билан ўтирганида,

Нигоҳларин қаратиб турар осмонга.

Ахамиятсиз атрофдаги парвоналарга.

Раҳмим келарди шунда улар ҳолига.

Парвоналар қарамас қувганларинга,

Эътиборсиз улар уни сўкканларига.

Барибир талпинишар унинг ёнига.

Бири эгилганди, қуллар кўксида,

Бири нозликдаю ҳам пардозликда,

Отнинг устидагига парвоналикда,

Талабини тайёр улар бажаришга,

Салла деса бошни ҳам олиб келишга.

Тайёрлар ўзларини тақдим этишга.

Нафратда раҳмим келди бўларга.

Отдан ва эгардан тушган кунида,

Парвоналарсиз қолганди шунда.

Одамийлик йўлига у кирмагандида,

Термуларди олисланган павоналарга,

Мухтож бўлди уларни бир донасига.

Ғазабим ва раҳмим келди бўларга.

Парвоналар ўчмоқда от атрофида ,

Отнинг янги эгасини улар кутмоқда.

Фақат сариқ эди дўхоба эгар ўстида,

Уша ман манлик бор янги отликда.

Парвоналар эса яна парвоналикда,

Қанчалар паст бўлар қнсқа ҳаётда.

Нафратим ва раҳмим келди уларга.

***

Келишмаганман…

Ҳеч келишмадингизда у билан,-

Деди менга ҳамкасбим Ҳўсан.

“Халқдан юлган муттаҳамлардан,

Пораҳур, ўғри, маддоҳийлардан,

Очкуз, амалпараст, ҳассислардан,

Халқига садоқат қилмаганлардан,

Мансабда виждонни йўқотганлардан,

Ахлоқсизликда бойлик тўплаганлардан,

Мансабдорга ва бойга бошларин эгиб,

Меҳнаткашни ҳурмат қилмаганлардан,

Ҳамкасбини ютуғини куролмагандан.

Ҳаётда тулкисифатда яшаганлардан,

Бақаламунлар билан келишмаганман.

Келишсам улардек пастда бўларман.

Тўрфа олам.

Инсоният экан бир тўрфа олам..

Бири доно покиза хақиқий инсон,

Ҳаммага намуна, қалбида виждон,

Халқи учун доимо бўлади қалқон.

Бири маймун сифатда умр утказиб,

Яшар ақл ахлоқдан йроқда бўлиб.

Бири эса шоқол каби ўзини тўтиб,

Кучлини оёғи орасида юрар гердаиб,

Ўзини бошқалардан юқори билиб.

Бири тулкиликда айёрлик қилиб,

Инсонларни алдар кўпга тўшириб.

Бири каламушликда, яратган иблис,

Ўғри муттаҳам, юлғич ва ҳамда хасис.

Бири илон каби ерда пойлаб ётади,

Захар сочишга инсонга тайёр тўради.

Бири лочин, юксакда парвоз қилади,

Баланд тоза қояларда инни қўради.

Ҳаётни софликда яшаб мағрур утади.

Улаксахур йқилишни пойлаб тўради,

Ётиб қолганни кўрса чўқий бошлайди.

Э инсон диққат билан қараганингда,

Ухшаб кетар одамдар турфа оламга.

***

Ҳаётда шошилманг асло…

Ҳаёт карвонида шошилманг асло,

Балки ерда пиёда ёки учиб самода,

Карвонда отда сиз ё балки уловда,

Сокин юригизда шошилманг асло .

Бироз тўхтанг ҳаёт деган бекатда,

Назар солингиз бир дам оламга, Тўғри бахо беринг унинг ҳолига..

Бироз тўхтаб адолат деган бекатга,

Эътибор қилингиз бор миқдорига.

Сероб бўлса олинг бир ҳовуч ундан,

Кам бўлса қўшинг сиз ўзингиздан.

Бироз туҳтаб бекатнинг хақиқатига,

Кўринг лойиқми оллоҳни у талабига.

Меҳр оқибатга ҳам сиз тўҳтаб утинг,

Инсонларда унинг миқдорин билинг.

Кам бўлса беринг кўп булса олинг,

Мухтож бўлганларга уни улашинг.

Тухтанг виждон имон деган бекатга,

Эътиборли бўлингиз унинг ҳолига.

Кегин тўхтаб қонун деган бекатга,

Бирлигин кўринг уни шоху гадога.

Пўл деган бекатга тўхтамай утинг,

Курасиз қадриятни унда йўқлигин.

Мансаб бекатидан сиз учиб утинг,

Нуқтаси унда йўқ одамийликнинг.

Америка дейдилар сеҳирли диёр,

Тўғри, унда чунки қонун устувор,

Сирли томонлари унда ҳам бисёр,

Қадим Турондаги эзгулик одат,

Уч минг йиллик йўқдир қадрият,

Имон этиқод ҳамда меҳр оқибат,

Сехирли диёрда топмайсиз излаб.

Бойлик қиймати инсонинг фақат.

Пул атрофида ку ҳамма шайтанат.

Инсон инсон бўлар одамийликда,

Тозаликда, покликда, оқибатликда,

Эзгу сўзлик, эзгу ният, эзгу амалда.

Инсонни яратгандир тангри аслида,

Оламни сақла,– деб,-Доим покликда.

***

Инсон билан иблисни таққослаганда,

Инсон яхшилик қилиб қувонар экан,

Яхши қушиқ эшитиб рохатланаркан,

Донолар сўҳбатидан ором олар экан,

Пок меҳнатдан инсон завқланар экан.

Иблисни боласига бўлар бегона экан,

Пора олмаган кун унга мусибат экан,

Ёмонлик қилмаган кун қайғули экан,

Инсон ҳақини емаса муртад бўларкан.

Одамлар қувонганда у ғамга ботаркан,

Яхши қушик эшитиб мурда бўларкан.

***

Келинларга.

Ҳар бир оила кичик бир давлат,

Ўзининг қонуни бор битта салтанат,

Ўзгача йўлларию ва қир адирлари,

Ўзининг булоғию ва ариқ сойлари.

Келин ўргангин сен бу йўларини.

Хар бир оила кичик бир давлат,

Ўзгача улардаги қонун қадрият,

Ўзгача турмуш тарзи ва маданият.

Оилада ишлатган бадий сўздари,

Фақат уларга ҳос муомилалари.

Келин сен ҳам урган буларни.

Хар бир оила кичик бир давлат,

Ўзгача мехр, оқибат, муносабат.

Улар орасидаги узаро ҳурмат,

Бир бирларига бўлган садоқат,

Хар бир ишда дид ва фаросат.

Келин шуларни қонун қил албат.

Шунда келин сен баҳтли бўласан,

Қизлари қаторида доим турасан.

Эҳтиёт бўл муллони ахмоқ гапидан,

Оилани ғанимининг қора сўзидан,

Қулоқ солсанг ахмоқликда қоласан,

Ўз ҳаётингни ўзинг дузах қиласан.

Хар оиладир кичик бир давлат,

Ўз ҳаёт қонунпари булади албат.

Қайнота қайнонангни ҳурматлаб,

Тортинмагин кирларини ювишдан,

Ковушларин ювиб артиб қўйшдан,

Тушакларин тўшаб кегин йғишдан.

Кам бўлмайсан шунда ҳурматдан.

Наслни обруйни сақлаганингдан,

Раҳматни оларсан аждодлариндан,

Савобга тўлдириб авлодингни сан,

Қадрда ва ҳурматда яшаб ўтарсан.

ҚАЛБ ОҒРИҒИ..

Қалб оғриғи юрагинга чандиқ бўларкан,

Буни вақт даволайди деб айтилар экан.

Ота онангни яқинингни йўқотиб қўйсанг,

Бир умрга қалбинга оғриқ қоларкан.

Бу оғриққа бу дунёда даво йўқ экан.

Вақт сени бу оғриққа куниктираркан.

Ота онангни якинларни эслаганингда,

Тўшда кўриб уларни ўйқинг қочғанда,

Қалбингдаги оғриқларинг кўчаяр экан.

Сочларингда бир куни оқ оралаганда,

Юзингда ажинлар чизиқ тортганда ,

Бел ва оёқларингдан мадор кетганда,

Қалбингдаги оғриқлар кўчаяр экан.

Ота онангни яқинларни эслатиб шунда

Нурсиз кўзларинга ёш келтираркан.

Вақт хар нарсага даво дерканлар,

Даво бўлмас экан, куникаркансан.

Инсон бу оғриққа чидаб яшаркан,

Удунёда улар васлин орзу қиларкан.

***

Бўлганда ҳам сени молу давлатинг хаддан зиёда,

Мансабда тўтиб ўзинг худодан беш кунлик катта,

Бўлмасанг покликда, аҳлоқда ва одамийликда,

Нархинг бўлар халқ олдида қиммат бир тийнга.

***

Она нидоси

Ярим ғишлар чиқиб қолса теппага,

Бўтун ғишлар чўкиб қолади пастга.

Ор номус ҳаё бўлмас яримталарга,

Садоқати ҳам бўлмас халқа Ватанга,

Ярим ғиштлар чиқиб қолса теппага.

Виждон ва иймон йўқдир уларда,

Покликдан ҳам улар доим йроқда.

Яхшилик кўтмангиз улар даврида,

Яримта ғиштлар чиқса теппага.

Пораҳўрлик ҳам бўлар авжида,

Қонунларга тортилар парда,

Ночорлар қоларлар ўзи кунида,

Яримта ғиштлар чиқса теппага.

Ақл идроқда ҳам улар яримта,

Одамийликни кўрмай уларда,

Овора бўларсиз бўндай ҳаётда,

Яримта ғиштлар чиқса теппага.

Илм маданият қулаб бу кунда,

Мехр ва оқибатни йўқолганида,

Афсусла боқасиз шунда ҳаётга, Я Ярим ғиштлар чиқса теппага.

Яримталар тўймас бойликка,

Мансаб талашиб юрганларида,

Астафурулло дейсиз сиз шунда,

Уларни курибо доим пастликда,

Минг афсуслар дейсиз бу кунда,

Яримта ғиштлар чиқса теппага.

***

ЕРГА ҚАРАТМАНГ.

Юзини ерга қаратманг авлодингизни,

Тоза ва покликда тўтинг ҳаётингизни.

Кўрдингизку қанча гадо шоҳлрни,

Ҳаётида қилишиб нопок ишларни,

Кўйдириб кетганлар авлодларини.

Бой бўлай деб тукманг иззатингизни,

Ҳам мансаб талашиб обругингизни,

Рисқига ҳиёнат қилмангиз халқни,

Ўғри пораҳур деган олмангиз номни.

Жирканмасин халқ ҳаром бойлигингздан,

Мансабчада қилган нопок ишларингиздан.

Бошини эгдирмангиз авлодингизни.

Ота ё бобони айтишса нопоклигини,

Йўллари ёпилар хар бир фарзандни.

Қийналар виждони ва эзилар қалби,

Сен учун бўлар унга ҳаётнинг зарби.

Шўни дейдилар,-урди отанинг касри.

МУНДАРИЖА

Одамийлик……………………………………………………………….…2

Cпитаман поэма……………………………………………………………4 Эхромлар…………………………………………………………….........47

Инсонийлик………………………………………….……………………49

Кифтиоб ………………………………………………..………………… 50

Яшагин яхшиси булиб…………………………….…..…………………52

Кексамуалим.............................................................................................110

Машрабни Балҳда………………………………………………..………111

Насимийдан қўрқдилар………………………………….………………112

Оллоҳни алдама сан…………………………………………………….112

Қайта яратган……………………………………………………………113

Нокастлар………………………………………………..…….…………114

Эътибор қилинг …………………………………………………………113

Инсон бўлсанг……………………………………………………………113

Ўз қулимизда……………………………………………………………113

Ўтиб кетади …………………………………………………….….……114

Юлдуз&шам………………………………………………………..……114

Тангри паноҳидагилар……………………………………………….…115

Оддий бахт……………………………………………………………….115

Каламуш…………………………………………………………………116

Кимлар янги бойлар? ……………………………………………………118

Асраймиз…………………………………………………………………120

Чўккан……………………………………………………………………120Қилишар ҳалак …………………….……………………………………122

Покланиб қил ибодатингни…………….………………………………122

Дўстим……………………………………………………………………123

Аёлга хам…………………………………………………………………123

Келин қилманг……………………………………………………..……125

Охират……………………………………………………………………127

Китобхонлик……………………………….….…………………………129

Чопиб кетарди бола………………………………………………………131

Тўйда……………………………………………….……………………132

Отдошим…………………………………………………………………133

Қайнона…………………………………………………….……………135

Наслингизни бузманг……………………………………………………138

Махмуд ахмади………………………………………………………….139

Андропов&Тетчер………………………………………………………140

Кўҳинур………………………………..…………………………………142

Ким ташлаб кетади ватанни? …………….……………………………145

Сталин……………………………………………………………………147

Қабрингизга……………………………………………………………..151

Горбачёв…………………………………………………………………153

Гитлер……………………………………………………………………155

Агела меркел …………………………………………………..………..157

Доно шоҳ…………………………………………………………………158

Тарихга тош отма……………..…………………………………………163

Яратган инсонни…………………………………………………………167

Ўзбегим………………….………………………………………………168

Тангри ғазаби……………………………………………………………171

Пул чуриси………………………………………………………………171

Фарзандингиз доно бўлсин………………..……………………………172

Хайкалга тегма……………………..……………………………………173

Яхшилик кутди………………………….………………………………173

Инсон елкасида……………………………………..……………………174

Келин………………………………………………….…………………174

Дўстлар ривоят.…………………………………………………………177

Оқибат қани?.............................................................................................178

Рухлар................…………………………………………………………178

Ўзбегим кишлоқлари……………………………………………………179

Капалак…………………………………………..………………………180

Яшаган инсон……………………………………………………………186

Кимлар булар? ……………………………………..……………………186

Адашган…………………………………………………………………187

Хайкал……………………………………………………………………187

Ота юзига…………………………………………………………..……188

Турналар …………………………………………………………………189

Онажоним…………………………………..……………………………190

Ойхоламга хотира……………………………….………………………191

Нурмухаммадникига тўйга борсангиз…………………………………193

Хофизга………………………………………………….………………193

Соғинч… ………………………………………….……………………..193

Набирам Элёрга…………………………………………………………195

Набирам Шахзодага…………………………………………………….196

Набирам Мирзосултонга……………..…………………………………197 Набирам Ракшонага…………………….……………………………….198

Набирам Cафияхонга …………………..………………………………198

Набирам Саидазим Мирзога…………..………………………………..199 Набирам Хазратали Мирзога…………….…………………………….200

Набирам Ардашер Мирзога…………….....……………………………201

Фарҳод махкамовичга………………………………………….……….201

Хамза Хакимовичга ………………………………………….…………202

Хуршид Фозиловга….……………………………………..……………203

Укахоним Ғиёсга…………………..………..…………………………..204

Йўловчилар ……………………………..………………………………206

Ёнида бўлгин ота онангни………………………………………………209

Дадажоним………………………………………………………………213

Усмон Чинозга…………………..………………………………………217

Жиянларим Мирзо Дилшод ва Мирзо Адҳам хожига …………………217

Саттор Рахматга………………..………………………………..………218

Ғафур Каримовга……………………………………………………..….219

Усмон Юсуфга……………………….....……………………………….220

Йўлдош Қараевга……..………………………………………………….222

Атамбаевга……………..……………..…………………………………222

Хуррам Қобуловни эслаб.……………….….…………………………..222

Абдулло Элмуродовни эслаб………………..………………………….224

Тожиддин Муродовга…………………………….……………………..226

Сирожхон дўстимни эслаб………………………….………….……….227

Дадажон Қаламбоевни эслаб……………………........……….………..228

Абу Хайит ибн қурбон ибн Абдирасул ал Ҳилолий……….………….229

Неъматхон Раимов хотирасига…………………….……..……..……..231

Наслида булғай………………………………………………..……..….234

Мангу аъмол (Aбдулла Элмуродов)……………………………....……235

Шох ва этикдуз……………………………………….……………........235

Икки мамлакат……………………………………....………………….237

Нега? ………………………………………….………..………………..239

Навруз тариҳи …..………………………………………….……………241

Авесто ва дафн маросими ………………………………………………243

Как улучшить генафон нации…….……………………………………244

Ўтмишдан садо…………………………………………..……………….248

Йўлдош оҳунбобоев 1942 йил………………………………………….249

Фаришта аёл…………………………………………………………….251 Менинг азиз устозим………………….……………………..………….251

Офат……………………………………………….………………..…….252

Улуғ инсон………………………………………….…………..…….…254

Ривоят………………………………….…………….…………………..256 Шатри фожиаси………………………………….……..…………….....257

Охирати куйган………………………………….………………………260

Сўнгги кунлар…………………………………………………..……….261

Жосус иллиади……………………………………………………..……265

Анвар соатов ҳикояси………………………………………….…….…266

Ёқтирмайдилар.........................................................................................268

Парвоналар ...............................................................................................269

Келишмаганман .......................................................................................269

Нашрга тайёрловчи Шахзода Сафари.

Суратларни муалифи Узбекистон журналислар уюшмаси азоси.

Бадий сурат устаси- Абдиазиз Холиқов.

Мухаррир – Азизбек Абдуллаев.

Муҳаррир – Сардора Рахмонова.

Расимларни танлаш. Kомпютер редактори –

Ҳазратали Турсунов.

Адади 5000 нусха.

19. 12. 2019йил.

Мудрец индус спросил Сескандера,-

Так звали в Индии царя Искандера.

В чём отличие людей от дикого зверя?

Отличаются умом,-ответ был царя.

Мудрец сказал,– А разница в том,

Что дикие звери, зверинным умом,

Не выберут идиота своим Важаком.

Как тебя македонцы избрали царём.

***

Давр келса бир чивиннинг бошига,

Семург қуш ҳам таъзим қилар қошига.

Мажбур чидаб бу тақдирнинг тошига,

Маймунлар йиғлар бундай ҳаёт ҳолига.

***

Қонхур чивин келса бир мамлакат бошига,

Ўлаксахўр парвонадир чивиннинг атрофига.

Адолат, виждон, ақл, ор номус йўқлигига,

Тангри хам ожиздир жонзотлар мушкулига.

***

Инсон билан иблисни таққослаганда,

Инсон яхшилик қилиб қувонар экан,

Яхши қушиқ эшитиб рохатланаркан,

Донолар сўҳбатидан завқланар экан,

Пок меҳнатдан инсон ором оларкан.

Иблисни боласига бўлар бегона экан,

Пора олмаган кун унга мусибат экан,

Ёмонлик қилмаган кун қайғули экан,

Нарҳни кўтариб сотмаса ҳаста бўларкан,

Инсон ҳақини емаганда муртад бўларкан.

Яхши куй қушик эшитса мурда бўларкан.

Инсонлар қувонса иблис ғамга ботаркан.

***

Биринчи ахмоқликни тарқатган фиръавинлар,

Бутўн умр очкўзликда бойлик йғиб утканлар,

Ўзларига қушиб ҳам бойликларин кўмганлар.

Дея,– Бу пастликни минг йилларда кўрсинлар.