Quldur qızı Roni

III

Sonra o da qızı gördü, o da güldü.

– Mən bilirəm sən kimsən, – deyə qışqırdı. – Sən quldur qızısan, bütün günü meşəylə qaçırsan. Mən səni görmüşəm.

– Bəs sən kimsən? – Roni də qışqırdı. – Sən bura necə gəlib çıxmısan?

– Mənim adım Birkdir, mən Borkanın oğluyam, indi burada yaşayıram. Bu gün gecə biz bura köçmüşük.

Roni çaşqınlıqla ona baxdı.

– Necə yəni biz?

– Borka, Undisa, mən, bir də on iki quldurumuz.

Roni onun sözlərini tam anlayana kimi bir müddət keçdi. Nəhayət, soruşdu:

– Sən demək istəyirsən ki, bizim qalanın Şimal qülləsi indi zir-zibillə dolub?

O güldü:

– Yox, orada yalnız quldurbaşı Borkanın cəsur quldurlarıdır, amma qalanın sən yaşadığın Cənub qülləsi zir-zibillə doludur, bunu hamı bilir.

– Ah, hamı bunu bilir, eləmi?! Sən heç bilirsənmi ki!.. – Roni hirsindən əsib-coşdu.

– Bir də nəzərə al ki, – Birk qışqırdı, – daha sizin Şimal qülləniz yoxdur, Borkanın qalası var. Bu gündən onun adı belədir. Yadda saxla!..

Roni çətinliklə nəfəsini dərdi, yaman qəzəblənmişdi. Borkanın qalası! Adamın lap nəfəsi kəsilər. Borkanın bu quldurları yaramazdırlar, hələ bu küçüyə bax, orada oturub istehzayla irişir də. O da onların tayıdır.

– Sizi görüm yanasınız! – qız qışqırdı. – Bir dayan, qoy bu xəbər Mattisin qulağına çatsın, hamınız buradan kəlləmayallaq aşacaqsınız!

– “Kəlləmayallaq!”.. – Birk istehzayla yamsıladı. – Gözlə ha!

Amma Roni Mattisi təsəvvürünə gətirib qorxdu. Axı onun necə qəzəbləndiyini görmüşdü, bilirdi ki, bunun axırı yaxşı qurtarmır. Onların qalası bir də iki yerə bölünüb darmadağın olacaq. Bu fikir ağlına gələndə dəhşətdən hətta inildədi də.

– Noldu sənə? – Birk soruşdu. – Halın pisləşdi?

Roni cavab vermədi. Bəsdir! Boş-boş çənə döydüyü, axmaq sözlərə qulaq asdığı bəsdir! İşə başlamaq lazımdır, Mattislə quldurları tezliklə evə qayıdacaqlar, onda aləm bir-birinə dəyəcək! Borkanın bütün yaramaz dəstəsi Mattisin qalasından güllə kimi uçacaq.

O ayağa qalxdı, getmək istəyəndə Borkanın oğlunun nə etmək fikrində olduğunu gördü. Təsəvvür edin ki, bu küçük nə az, nə çox – düz uçurumun üstündən tullanmağı hədəfə almışdı. O tərəfdə Roniylə üzbəüz dayanmışdı, birdən yerindən qopub uçuruma tərəf qaçdı. O zaman qız qışqırdı:

– Hünərin var tullan, vurub burnunu əzərəm!

– Ha-ha! – Birk cavabında bağırıb uçurumdan quş kimi tullandı. – Sən belə tullana bilməzsən!.. – deyə kinayə ilə əlavə etdi.

Bax bunu nahaq dedi, bu lap ağ oldu. Öz yaramaz dostları ilə birlikdə Şimal qülləsini tutmaları azmış kimi, üstəlik, indi də belə hoqqa çıxardır. Qız heç cür yol verə bilməzdi ki, Borkanın quldurunun elədiyini Mattisin qulduru təkrar edə bilməsin.

Roni qət etdi. Özü də neylədiyini əməlli-başlı anlamadan uçurumun üzərindən atılıb o tərəfə düşdü.

– Yamansan ha! – Birk qışqırıb onun dalınca tullandı.

Amma Roni gözləmədən öz tərəfinə atıldı. Qoy o, orada durub nə qədər istəyir gözlərini zilləyib qıza baxsın!

– Ey, noldu, məni niyə vurmadın, – Birk qışqırdı. – Gəlirəm yanına.

– Əzişdirmək lazımdır səni!

O, yenə qız tərəfə tullandı. Amma bu dəfə qız onu gözləməyib əks tərəfə atıldı. Roni qərara almışdı ki, lazım gələn qədər, lap son nəfəsinədək oyana-buyana tullansın, bircə onun yanında olmasın.

Bundan sonra heç biri bir kəlmə də danışmadı. Onlar sanki ağıllarını itirmiş halda dinməzcə irəli-geri tullanırdılar, ağır, kəsik-kəsik nəfəslərindən başqa heç nə eşidilmirdi. Yalnız qüllələrin dişlərində oturmuş qarğalar xırıltıyla qarıldayır, qorxulu, boğuq sükutu pozurdular. Elə bil Mattisin dağ başındakı qəsri indicə bir bədbəxt hadisə baş verəcəyini hiss edərək nəfəsini içinə çəkmişdi.

“İndi ikimiz də bu uçuruma yuvarlanacağıq, – Roni düşündü. – Heç olmasa, tullanmaqdan əl çəkərik”.

Birk yenə ona tərəf uçdu, o da yenə cavab sıçrayışına hazırlaşdı; artıq sıçrayışların sayı bilinmirdi. Roniyə elə gəldi ki, Birklə görüşməmək üçün sanki ömürboyu uçurumdan tullanmaqla məşğuluymuş.

Birdən gördü ki, Birk yerə düşəndə ayağı daşa ilişdi və yarıqda yoxa çıxmazdan əvvəl onun qışqırtısını eşitdi.

Sükut çökdü, yalnız qarğalar qarıldaşırdı. Roni gözünü qıydı, indi bircə istəyi bu idi ki, kaş bütün bunların heç biri olmayaydı. Niyə dəli kimi tullanırdılar? Yaxşı olardı ki, bu Birklə heç zaman qarşılaşmayaydı.

Roni uçurumun kənarına sürünüb aşağı baxdı və onu gördü. O, düz Roninin aşağı tərəfində bir ayaq enində qabağa çıxan bir daşın, ya sınmış bir tirin, ya da ildırımın parçaladığı divardan çıxan bir şeyin üstündə dayanmışdı. Aşağısında isə uçurum görünürdü. Birk titrəyən əllərini divarda gəzdirir, bir çıxıntı axtarırdı ki, barmaqlarıyla yapışıb yıxılmasın. O da, Roni də başa düşdülər ki, kömək olmasa, oradan çıxa bilməyəcək. Gücü tükənənə qədər orada dayanacaqdı, sonra aydın məsələdir ki, dünyada Birk adlı adam olmayacaqdı.

– Tərpənmə! – Roni qışqırdı.

– Daha neyləyim ki? – o cavabında istehzayla gülümsündü. Amma qorxduğu bəlliydi.

Qız tələsik həmişə belinə bağladığı uzun, hörmə qayışı açdı. Qayalara çıxanda, ya da ağaclardan düşəndə bu qayış daim ona kömək olmuşdu. Qayışın bir ucunda ilgək düzəldib o biri ucunu belinə doladı. Sonra ilgək olan ucu Birkə tərəf salladı və Birkin ilgəyi görən kimi gözlərinin sevinclə parıldadığını gördü.

Roni fikirləşdi ki, ilgək çox uzun çıxdı, Borkanın küçüyünün bəxti varmış və qışqırdı:

– Ey, bu ilgəyi özünə keçirt, amma mən deməmiş yuxarı çıxma!

Roni anadan olan gecə ildırım dişli divardan bir parça qoparmışdı, xoşbəxtlikdən bu daş parçası elə o vaxtdan bəri düz uçurumun kənarındaca düşüb qalmışdı. Roni onun arxasına sürünüb:

– Çıx! – deyə qışqırdı.

O saat da qayış ilgəyinin belində dartıldığını hiss etdi. Bərk ağrıdırdı. Yuxarı çıxan Birk hər dartınanda Roni qışqırırdı.

“Deyəsən, qayış məni tən ortadan kəsəcək, mən də bizim qala kimi iki yerə bölünəcəm”, – Roni fikirləşdi və inildəməsin deyə dişlərini sıxdı.

Amma birdən dartınma zəiflədi – Birk onun başı üstündə dayanıb baxırdı.

– Yaxşıca uzanmısan, – dedi.

– Aha, – qız dedi. – Yəqin, bir də atdanmayacaqsan?

– Yox, o tərəfə düşmək üçün bir dəfə də tullanmalı olacağam. Borkanın qalasına, evə qayıtmalıyam axı.

– Bircə mənim qayışımı tez çıxart! – Roni əmr verib ayağa qalxdı. – Mən sənə bağlı qalmaq istəmirəm, anladın?

Birk o dəqiqə qayışın ilgəyini açdı.

– Anladım, – dedi. – Ancaq indi onsuz da sənə bağlanmışam. Hətta qayışsız da.

– Get burdan, eşidirsən, – Roni qışqırdı. – Ad tapıb mənimçün – “Borkanın qalası”. Yeri burdan!..

O yumruğunu sıxdı, qolaylanıb oğlanın burnuna vurdu. Birk isə gülüb dedi:

– Amma bir də belə şey olmasın ha, bildin? Sən mənim həyatımı xilas elədin. Çox yaxşılıq elədin. Sağ ol!

– Get burdan, deyirəm sənə! – Roni çığırıb yan-yörəsinə baxmadan irəli atıldı. Qala divarından çıxışa çatanda Birkin ardınca qışqırdığını eşitdi:

– Ey, quldur qızı!.. Biz hələ görüşəcəyik!

Qız çevrilib gördü ki, o, sonuncu dəfə tullanmağa hazırlaşır.

– Ümidvaram ki, sən bu dəfə də ora düşəcəksən, Borkanın oğlu, – Roni qışqırdı.

Hər şey Roninin güman etdiyindən də pis oldu. Mattis elə qəzəbləndi ki, quldurlar da qorxdu.

Amma əvvəlcə heç kəs ona inanmadı və Mattis, bəlkə də, ömründə birinci dəfə qızına acıqlandı.

– Nə qədər istəyirsən yalan danış, bircə belə cəfəngiyat uydurma. Bircə bu qalmışdı beyninə yeridəsən ki, Borkanın quldurları Mattisin qalasına yerləşiblər. Bax sənə qulaq asdıqca hirsimdən cin atına minirəm, hərçənd bilirəm ki, hamısını özündən uydurursan.

– Yox, – Roni dedi, – mən yalan danışmıram.

Yenə də başladı Birkdən öyrəndiklərini danışmağa.

– Yalandır! – Mattis qışqırdı. – Özü də Borkanın oğlu yoxdur. Onun heç yerli-dibli uşağı yoxdur. Bu hamıya çoxdan məlumdur.

Quldurlar dinməzcə oturmuşdular, heç kim sükutu pozmağa ürək eləmirdi. Birinci özünə gələn Fosok oldu:

– Əlbəttə, belədir, ancaq adamlar çərənləyirlər ki, onun oğlu var. Onu Undisa qorxu içində həmin tufanlı gecə bizim Roni anadan olanda doğub.

Mattisin odlu baxışları onu dəlib keçdi.

– Heç kim də mənə bu haqda bir kəlmə belə deməyib? Düzünü deyin görüm, məndən daha nələri gizlədirsiniz?

O, quldurlara vəhşi bir nəzər saldı, stoldan dərhal iki fincan pivə götürüb tolazladı, bütün divarı ağ köpüyə buladı.

– Borkanın küçüyü mənim qəsrimdə gəzirsə, bu nə deməkdir? Roni, sən də onunla söhbət edirsən?

– O mənimlə danışırdı.

Mattis yenə də vəhşi heyvan kimi nərildəyərək boşqabdan qoyun ayağını götürüb divara elə çırpdı ki, ətrafa piy damcıları çiləndi.

– Sən israr edirsən ki, Borkanın küçüyü guya atasının, bu qotur köpəyin öz zir-zibilləriylə mənim qəsrimin Şimal qülləsinə köçməsiylə öyünürmüş?

Roni qorxurdu ki, atası hər şeyi bilən kimi ağlını itirəcək, buna baxmayaraq ona həqiqəti deməyi qərara aldı: axı Borka və adamlarını Şimal qülləsindən başqa cür qovmaq mümkün deyildi.

– Bəli, indi bizim Şimal qülləmiz Borkanın qalası adlanır. Məsələ belədir, ata.

Mattis daha qorxunc səslə bağırıb şorba qazanını qarmaqdan qopararaq elə tulladı ki, qaynayan horra döşəməyə töküldü.

Bayaqdan bir kəlmə də danışmayan Lovisa zalda baş verənlərin hamısını eşidir və görürdü. Amma indi əsəbiləşdi. İçi səhər quş saxlanan həyətdən gətirdiyi yumurtalarla dolu kasanı götürüb Mattisə yaxınlaşdı.

– Al, tolazla, çəkinib-eləmə, bircə yadında saxla ki, hər şeyi özün, öz əllərinlə yığışdıracaqsan, anladın?

Mattis heyvan kimi bağıra-bağıra yumurtaları bir-birinin ardınca divara vurmağa başladı; daş döşəməyə ağlı-sarılı yumurta içi axdı.

Sonra başladı ağlamağa.

– Mən tülkü öz yuvasındakı kimi, qartal öz sığınacağındakı kimi sakit yaşamışam! İndisə…

Mattis özünü döşəməyə atıb daş plitələrdə diyirlənməyə, yaralı heyvan kimi ulamağa və ağzına gələni deməyə başladı, axırda bu, Lovisanı bezikdirdi.

– Dayan, bəsdir, – dedi. – Qışqırmaqla heç nə eləyə bilməzsən. Ayağa qalx görüm, hamı səni gözləyir.

Ac quldurlar stolun ətrafında dinməzcə oturmuşdular. Lovisa qoyun ayağını döşəmədən götürüb əsgiylə sildi.

– Yerə salandan sonra yesən, daha dadlı olacaq, – dedi və əti iri tikələrə bölməyə başladı.

Cin atına minmiş Mattis yerindən qalxdı, könülsüz halda həmişəki yerində oturdu, amma tikəni uda bilmədi. Pırtlaşıq tüklü başını əllərinin içinə alıb burnunun altında nəsə mızıldanır, arabir elə ucadan nəfəs çəkirdi ki, zalın ən uzaq künclərində eşidilirdi. Bu zaman Roni atasına yanaşdı, onu qucaqlayıb yanağını yanağına söykədi.

– Kədərlənmə, ata, – dedi. – Onları bayıra atmaq lazımdır, vəssalam.

– Demək asandır, – Mattis qaşqabaqla donquldandı.

Quldurlar bütün axşamı ocağın qırağında oturub talelərini həll etməklə məşğul oldular. Mattis hey baş sındırırdı ki, Borkanın quldurlarını Şimal qülləsindən necə qovsun.

Ancaq o hər şeydən əvvəl anlamaq istəyirdi ki, bu yaramazlar, bu avaralar Şimal qülləsinə necə çıxıblar və necə olub ki, Mattisin quldurlarının heç biri bunu görməyib. Axı qalaya istər piyada, istərsə atla girmək üçün gərək mütləq Qurd dərəsindən keçəsən, burada Mattisin gözətçiləri gecə-gündüz keşik çəkir. Onların heç biri şübhəli heç nə hiss etməmişdi.

Keçəl Per irişdi:

– Mattis, ağlına gəlmirmi ki, onlar dağlarda gəzə-gəzə gəlib, Qurd dərəsinə çıxıb mehribanlıqla belə deyiblər: “Bizi buraxın, dostlar, biz sizin Şimal qüllənizə köçmək istəyirik”. Hi-hi!

– Ay ağıllı, yaxşısı budur, de görək, onlar hansı yolla gəliblər, hə?

– Əlbəttə, nə Qurd dərəsiylə, nə də qala qapılarıyla, – Keçəl Per cavab verdi. – Bu aydındır… Onlar qalanı şimal tərəfdən dolanıblar, orada bizim keşikçilərimiz yoxdur…

– Orada keşik çəkməli nə var axı? Qalaya giriş yoxdur, bircə dik qaya var. Bəlkə, onlar milçək kimi divarda gəzə bilirlər? Elədirmi? Sonra da dar mazğallardan keçiblər? Hə?

Birdən Mattisin ağlına nəsə gəldi, gözlərini Roniyə zilləyib soruşdu:

– Bəs sən orada neyləyirdin?

– Mən? Uçurumdan qorunmağı öyrənirdim, – Roni cavab verdi.

İndi o, Birki sorğu-suala tutmadığı üçün heyifsilənirdi. Bəlkə, onda Borkanın quldurlarının Şimal qülləsinə necə girdiklərini öyrənə bilərdi. Amma bunu əldən qaçırmışdı.

Gecə Mattis təkcə sıldırımın yanında yox, uçurumun divarları yanında da gözətçi qoydu.

– Borkadan hər şey gözləmək olar, – dedi. – Birdən uçurumdan qızmış öküz kimi tullanıb bizi qaladan qovar.

Mattis yenə pivə parçını götürüb divara elə tolazladı ki, köpük parçaları zala dağıldı.

– Lovisa, indi yatağa girirəm, amma yatmayacağam, – Mattis dedi, – fikirləşəcəyəm. Onları qaladan necə qovmağın qərarını mən verməliyəm. Kim mənə mane olsa, vay halına…

Roni də uzun müddət yata bilmədi. Niyə belə kədərliydi? Niyə onun həyatı birdən-birə belə dəyişdi? Niyə? Hələ bu Birk… Onu görəndə qız necə sevinmişdi. Ona, axır ki, öz həmyaşıdını tapmaq nəsib olmuşdu, amma gərək bu, Borkanın oğlumu olaydı?

IV

Ertəsi gün Roni dan yeri ağaranda oyandı. Atası artıq stol arxasında oturub sıyıq yeyirdi, amma kasadakı sıyıq, demək olar ki, azalmırdı. Qaşqabaqla qaşığı ağzına aparır, amma ağzını açmağı unudur və az yemək udurdu. O yalnız Balaca Klipp özünü zala salanda ayıldı; Klipp Sturkas və Tyoqe ilə birlikdə qalanı iki yerə bölən uçurumun yanında keşik çəkirdi.

– Ey, Mattis, tez ol, Borka səni gözləyir! O tayda dayanıb dəli kimi çığırır. Səninlə danışmaq istəyir.

Balaca Klipp bunu deyib cəld bir kənara sıçradı, özü də ehtiyatlı iş tutdu, çünki həmin andaca qulağının dibindən sıyıq dolu taxta kasa uçub divara elə çırpıldı ki, içindəki sıyıq ətrafa dağıldı.

– Sonra özün yığarsan, – Lovisa ciddiyyətlə ona xatırlatdı, ancaq Mattis sanki onu heç eşitmədi də.

– Deməli, Borka mənimlə danışmaq istəyir? Lənət şeytana!.. Neynək, qoy istəsin, ancaq bundan sonra sabah çətin ki o kiminləsə danışa bilsin, – deyə Mattis çənəsini elə sıxdı ki, dişləri qıcırdadı. Bu zaman bütün quldurlar zalda nə baş verdiyinə baxmaq üçün otaqlarından çıxdılar.

– Sıyığı tez yeyin! – Mattis adamlarına əmr verdi. – Getdik! Biz bu vəhşi öküzün buynuzundan tutub uçuruma atmalıyıq.

Roni bir andaca geyindi. Xam dana dərisindən tikilmiş gödəkcə-şalvarı əyninə keçirtmək üçün çox vaxt lazım deyildi. Qar yağana qədər o, adətən, ayaqyalın gəzirdi. Çəkmə geyməyi, ayaqqabılarını bağlamağı xoşlamırdı. Bu səhər tələsmək lazım olduğundan bunu, ümumiyyətlə, etməyəcəkdi. Adi gün olsaydı, tez meşəyə yollanardı, lakin bu, qeyri-adi gün olduğundan tələm-tələsik divardakı dəliyə tərəf getdi ki, görsün orada nə baş verir.

Mattis öz quldurlarını elə tələsdirdi ki, onlar sıyığı yeyib qurtarmamış Lovisayla birlikdə daş pilləkənə sarı qaçdılar. Bircə Keçəl Per kasa qabağında oturub öz gücsüzlüyünü lənətləyirdi. Elə zəifləmişdi ki, hamıyla birlikdə bilmirdi.

– Bu axmaq divara çox uzun bir pilləkən çıxır, – deyə mızıldandı, – mənim dizlərim də yaman əsir.

Səhər soyuq və aydın idi. Günəşin ilk qırmızı şüaları Mattisin qalasını əhatə edən meşəni güclə işıqlandırırdı. Roni diş-diş divara qalxanda bu mənzərəni gördü. O, indi meşəyə, öz yaşıl aləminə həvəslə gedərdi. Burada, bir tərəfində Mattisin, o biri tərəfində Borkanın quldurlarının dayanıb gözlərini bir-birinə zillədikləri bu dəliyin yanında olmağı heç istəmirdi.

“Deməli, onun görkəmi beləymiş, – Roni adamlarının qabağında ayaqlarını aralayıb durmuş, yekə ağzını istehzalı təbəssümlə əyən Borkanı görcək düşündü. – Yaxşı ki, o, Mattis kimi ucaboy, boylu-buxunlu deyil”.

Amma Borka açıq-aşkar güclüydü, buna söz yox idi. Düzdür, boyca elə də hündür deyildi, amma enlikürək, sağlam idi. Kürən saçları ətrafa dağılmışdı. Yanında bir qırmızıbaşlı da durmuşdu, amma saçları hamar idi, uzaqdan baxanda elə bilirdin başına dəmir dəbilqə qoyub. Birk də atasının yanında durmuşdu, görünürdü ki, burada baş verənlər urəyincədir. O, gizlincə başıyla Ronini salamladı, elə bil köhnənin dostuydular. Borkanın küçüyü gör nə xəyal edib, ağlına gör nələr gətirib!

– Yaxşı ki, tez gəldin, Mattis, – Borka dedi.

Mattis qaşqabaqla düşmənini süzdü.

– Mən daha tez gələ bilərdim, bir işə görə ləngidim.

– Bu nə işdir belə? – Borka hörmətlə maraqlandı.

– Təsəvvür et ki, səhər tezdən belə bir şeir qoşmuşam. Adı belədir: “Ölü Borkanın dəfnində ağı”. Bəlkə, bu, dul qalmış Undisaya kiçik bir təsəlli olar.

Borka zənn edirdi ki, Mattis dərhal onunla danışıqlara gedəcək, Şimal qülləsinə köçdüyü üçün qalmaqal salmayacaq. Amma təəssüf ki, bərk məyus oldu. Bunu tez başa düşüb əməlli-başlı qəzəbləndi.

– Yaxşısı budur, sən Lovisaya təsəlli verməyi fikirləş, axı zavallı hər gün səni görüb o iyrənc səsini eşidir!

Onların təsəlli vermək istədikləri Undisa və Lovisa əllərini sinələrində çarpazlayıb qarşı-qarşıya dayanaraq bir-birinə baxırdılar. Döyüşkən görkəmlərindən bəlli olurdu ki, nə bu, nə də o heç bir təsəlliyə ehtiyac duymur.

– Hər halda, mənə qulaq as, Mattis, – Borka yenə başladı. – Biz daha meşəmizdə qala bilmədik, çünki əsgərlər bizi peyin milçəkləri kimi təngə gətirdilər. Mən axı arvad-uşağım və quldurlarımla birlikdə harasa sığınmalıydım.

– Bunun hamısını başa düşmək olar, – Mattis dedi. – Amma qəfildən başqasının yaşadığı yeri zəbt etmək, heç ev yiyəsinin özündən də icazə almamaq vicdanlı, ləyaqətli adamlara yaraşan hərəkət deyil.

– Belə söhbətlər quldur üçün qəribə səslənir, – Borka qışqırdı. – Məgər sən heç kəsdən icazə almadan istədiyini götürmürsənmi?

– Hm, hm, – Mattis mızıldandı.

O, açıq-aydın nə cavab verəcəyini bilmirdi, hərçənd Roni başa düşmədi ki, atası özünü niyə itirdi.

“Maraqlıdır, – fikirləşdi, – görəsən, Mattis nəyi icazə almadan götürür? Bunu mütləq aydınlaşdırmaq lazımdır”.

– Yeri gəlmişkən, – Mattis bir qədər susandan sonra dedi, – sizin mənim qalama necə girməyinizi öyrənmək maraqlı olardı ki, elə həmin yolla da bayıra atılasınız.

– Nolar, yoxla, – Borka cavab verdi. – Bilmək istəyirsən bura necə girmişik? Görürsənmi, bizdə bir oğlan uşağı var, o, uzun möhkəm kəndirlə ən hündür divara çıxa bilir. – Bunu deyib Birkin kürən saçlarını sığalladı, o da cavabında gülümsədi. – Bax həmin bu oğlan kəndiri yuxarıda bərkitdi, biz də hamımız bu kəndirlə çıxdıq, sonra sakitcə qülləyə girib orada özümüzçün rahat bir quldur yuvası saldıq.

Mattis bunları eşidəndə acığından dişlərini qıcadı:

– Mən bilən, Şimal qülləsində heç qapı da yoxdur…

– Öz qalanı yaman da tanıyırsan, hərçənd bütün ömrünü burada keçirmisən. Orada qapı vardı. Bu qəsr zadəgana məxsus olanda onun qulluqçuları donuzları yedizdirmək üçün pəyəyə bu qapıdan keçirlərmiş. Heç olmasa, yadındadır, biz uşaq olanda köhnə donuz damı haradaydı? Səninlə orada siçan tuturduq, axırda atan gəlib peysərimə elə bir şapalaq vurdu ki, dedim, yəqin, başım qopdu.

– Hə, atam həmişə düz hərəkət edərdi! Borkanın dəstəsindən bir nəfər də payını almamış ondan yaxa qurtara bilməzdi.

– Hə-hə, – Borka təsdiqlədi. – Bu şapalaqlar məni öyrətdi ki, Mattisin dəstəsinin bütün yaramazları mənim qatı düşmənlərimdir. Buna qədər nə mən, nə də sən bilmirdik ki, əslimiz-nəslimiz başqadır.

– Ancaq mən indi yaxşı bilirəm, – Mattis dedi, – ya biz “Ölü Borkanın dəfnində ağı”nı oxuyacağıq, ya da sən öz zir-zibilinlə qalaya gəldiyin yollaca rədd olub gedəcəksən.

– Şübhə eləmirəm ki, bizlərdən birimiz dəfn ağısı oxuyacağıq, – Borka dedi, – amma mən Şimal qülləsindən heç yerə getməyəcəyəm.

– Buna hələ baxarıq, – Mattis dedi, quldurları da hamılıqla təsdiqlədi.

Onlar o dəqiqə silaha əl atdılar, amma Borkanın quldurları da silahlanmışdılar, uçurumun kənarında belə bir döyüş yaxşı bitməyəcəkdi, bunu Mattis də, Borka da bilirdi. Buna görə də, adətləri üzrə, bir-birini bir də yamanlayıb növbəti görüşün vaxtı çatana qədər ayrıldılar.

Mattis daş zala qayıdanda quldurları kimi heç də qalibanə görünmürdü. Keçəl Per gələnlərə göz vurub dişsiz ağzını açaraq gülümsədi.

– Hə, sənin buynuzundan tutub uçuruma atmaq istədiyin öküzün kefi necədir? Görüş necə keçdi? Yəqin, elə bir gurultu qopdu ki, bütün qalanı lərzəyə saldı?

– Sən sıyığını ye, qoca, özün də sus, öküzün məsələsini isə mənə həvalə elə, – Mattis dedi. – Vaxt gələr, mən onunla hesablaşaram.

Amma nə qədər ki vaxt yetişməmişdi, Roni meşəyə yollandı. Günlər qısalmışdı. Bir neçə saatdan sonra günəş batacaqdı, o isə həm meşəyə, həm də gölə baş çəkmək istəyirdi. Günəşin işıqlandırdığı su səthi ərimiş qızıla bənzəyirdi. Lakin Roni bilirdi ki, bu, qızıl deyil, sudur, özü də buz kimi soyuq sudur. Buna baxmayaraq paltarını çıxarıb qaranquş kimi suya baş vurdu. Əvvəlcə yanmış kimi qışqırdı, sonra sevinclə gülüb üzməyə başladı, o qədər üzdü ki, axırda lap dondu və sahilə çıxdı. Tir-tir əsə-əsə dəri gödəkcəsini geyindi, ancaq görəndə ki canı qızmır, qaçmağa üz qoydu.

Roni soyuq canından çıxana, yanaqları alışana qədər ağacların arasıyla qaçdı, daşların üzərindən cin kimi tullandı. Ancaq belə yüngülləşdiyi üçün sevinə-sevinə qaçmağından qalmadı. Şən çığırtıyla iki qalın küknarın arasından keçərkən təsadüfən Birklə toqquşdu. Yenə də hirsləndi. Hətta meşədə də onu rahat buraxmırlar!

– Ehtiyatlı ol, quldur qızı, – Birk dedi. – Doğrudanmı belə tələsirsən?

– Bunun sənə dəxli yoxdur, – Roni çəmkirib yoluna davam etdi.

Ancaq getdikcə addımlarını yavaşıtdı: ətrafa baxıb istəyirdi görsün Birk meşədə neyləyir.

O isə Roniyə məxsus tülkü ailəsi yaşayan yuvanın yanında oturmuşdu. Roni daha da qəzəbləndi, axı bu onun tülküləriydi. Bala tülkülər yazda dünyaya gələndən onlara göz qoyurdu. İndi tülkülər böyümüşdülər, amma hələ də balacalar kimi vurnuxurdular. Atılıb-düşür, bir-birini dişləyir, mağaranın ağzında diyirlənirdilər, Birksə oturub onlara baxırdı. Kürəyi ona sarı otursa da, qızın onun arxasında durduğunu hiss edib geri çevrilmədən qışqırdı:

– Sənə nə lazımdır, quldur qızı?

– Mənə o lazımdır ki, – Roni cavab verdi, – sən mənim tülkülərimi dinc qoyub meşəmdən gedəsən.

Birk ayağa qalxıb ona tərəf gəldi.

– Sənin tülkülərin!.. Sənin meşən!.. Tülkülər heç kimin deyil, başa düşdün? Özləri də sənin meşəndə yox, tülkü meşəsində yaşayırlar. Bu həm də canavarların, ayıların, sığınların, vəhşi atların, yapalaqların, bayquşların, qumruların, qırğıların, ququ quşlarının, tırtılların, hörümçəklərin, qarışqaların meşəsidir…

– Mən bu meşədə yaşayan bütün heyvanları tanıyıram, – Roni dedi. – Burada boş-boş danışıb mənə ağıl öyrətmək lazım deyil.

– Deməli, sən onu da bilirsən ki, meşə həm də boz cırtdanlara, qəzəbli drudlara, qulyabanılara, trollara³ məxsusdur…

– Budur, sənə deyirəm: ya məndən yaxşı bildiyin bir şeydən danış, ya da dilini dinc qoy.

– Bu mənim də meşəmdir. Həm də sənindir, quldur qızı. Bəli, həm də səninkidir. Ancaq onu yalnız özününkü sayırsansa, onda mənim ilk dəfə düşündüyümdən də axmaqsan.

O, qıza baxdı, onun mavi gözləri nifrətdən qaraldı. İndi o, qıza nifrət edirdi, bu, aydın idi, Roni də buna sevinirdi. Qoy qızın haqqında ağlına gələni fikirləşsin, o isə oğlanı bir daha görməmək üçün evə qayıdacaq.

– Mən meşəni tülkülərlə də, ququ quşlarıyla da, hörümçəklərlə də bölüşdürməyə hazıram, bircə səninlə bölüşmək istəmirəm! – deyə qışqırıb qaçdı.

Birdən gördü ki, ağacların arasıyla duman sürünür. O, yerdən boz lopalar şəklində qalxıb ətrafı bürüyürdü. Günəş birdən yox oldu, suyun qızılı parıltısı söndü. Nə bir qaya göründü, nə də bir cığır. Ancaq Roni qorxmadı. Hətta ən qatı dumanda belə Mattisin qəsrinə gedən yolu tapıb özünü evə Lovisa Qurd mahnısını oxumazdan əvvəl çatdıra bilərdi. Bəs Birk necə olacaq? Söz yox ki, o, Borkanın meşəsində bütün yolları, cığırları tanıyır, amma Mattisin meşəsində aza da bilər. Nolar, sabahısı gün gələnə, duman seyrələnə kimi ən yaxşısı tülkülərin yanında qalmasıdır. Birdən oğlanın səsini eşitdi:

– Roni!

Gör ha! Ona “quldur qızı” desə də, adı yadındaymış.

O, yenə də qışqırdı:

– Roni!

– Hə, nədir, – qız da cavabında qışqırdı. O artıq qıza çatmışdı.

– Bu duman nəsə məni qorxudur, – dedi.

– Aydındır, qorxursan ki, quldur yuvana gedən yolu tapmayasan. Onda tülkülərlə birlikdə yuvada gecələməli olacaqsan. Axı sən hər şeyi hamıyla bölmək istəyirsən.

Birk güldü:

– Yaman acıdilsən ha, quldur qızı! Mattisin qalasına gedən yolu sən məndən asan taparsan. Olarmı biz meşədən çıxana kimi sənin gödəkcənin ətəyindən yapışım?

– İstəyə bax da! Əlbəttə, olmaz, – Roni cavab verdi və bir dəfə oğlanı ölümdən xilas etdiyi dəri qayışı açıb bir ucunu ona uzatdı.

– Bircə mənə yaxın gəlməyəsən ha! Aydındır?

– Yaxşı, ay yazıq.

Beləcə yola düşdülər. Duman onları hər yandan dövrəyə almışdı. Roni əmr etdiyi kimi bir-birindən dartılmış qayış qədər aralıda dinməzcə gedirdilər. Əsas məsələ cığırı itirməmək idi: bircə səhv addım atsan, azacaqdın – Roni bunu bilir, ancaq qorxmurdu.

Cığırı əlləri, ayaqlarıyla yoxlaya-yoxlaya tapırdı; daşlar, ağac gövdələri, kollar yol işarələri kimi köməyinə çatırdı. Yavaş-yavaş gedirdi, onsuz da qəsrə Lovisa Qurd mahnısını oxumazdan əvvəl çatacaqdı. Bir də axı nədən qorxmalıydı ki?

Bununla belə, heç yerdə bundan qəribə meşə görməmişdi. Roniyə elə gəldi ki, burada bütün həyat donmuş, sönmüşdür və birdən özünü pis hiss etdi. Doğrudanmı bu onun beş barmağı kimi tanıdığı, ürəkdən sevdiyi meşədir? Niyə bu gün bura belə sakit və qorxuludur? Bu duman pərdəsinin arxasında nə gizlənir? Hiss edirdi ki, orada naməlum və təhlükəli bir şey var, amma nə olduğunu anlamır, bu da onu qorxudurdu.

“Tezliklə evə çatacağam, – deyə özünü sakitləşdirmək üçün fikirləşirdi, – tezliklə yatağıma uzanıb Lovisanın Qurd nəğməsini oxumasına qulaq asacağam”.

Amma bu fikir nədənsə Roniyə rahatlıq vermirdi. Qorxusu get-gedə artırdı, axırda onu elə vahimə basdı ki, ömründə belə qorxuya düşməmişdi. İstədi Birki səsləsin, amma elə asta, güclə eşidiləcək səslə çağırdı ki, ürəyi düşdü.

“Yoxsa dəlimi olacağam, – düşündü, – doğrudanmı axırım çatıb?”

Bu zaman duman içindən asta, incə səslər eşidildi. Bu səslər get-gedə gözəl bir mahnıya çevrildi. Roni heç vaxt bu mahnıya oxşar bir şey eşitməmişdi. Sehrli mahnı meşəni bir andaca məftunedici musiqiylə doldurdu. Onun qorxusu keçdi, sakitləşdi, bir dəqiqənin sehriylə donub-qaldı. Deyəsən, onu məftun edən çoxsəsli xor idi. Bəli, o hiss edirdi ki, naməlum müğənnilər onu öz yanlarına çağırır, onun dumandan keçib onlara tərəf qaçmasını istəyirlər.

Bu qeyri-adi mahnı getdikcə daha ucadan eşidilir, Roninin ürəyi elə şirin-şirin titrəyirdi ki, onu evdə gözlədikləri, Lovisanın Qurd mahnısını oxumağa hazırlaşdığı lap yadından çıxdı. Hər şeyi unutdu, indi bircə istəyi bu idi ki, onu duman içindən səsləyənlərin yanına getsin.

– Gəlirəm, gəlirəm… – Roni qışqırıb cığırdan çıxdı.

Amma kənara bir neçə addım atmamış Birk qayışı elə bərk dartdı ki, qızı yıxdı.

– Hara gedirsən? – əcaib səslə bağırdı. – Yeraltı cin-şəyatinin yanına getsən, axırın çatacaq. Özün bilirsən!

Bəli, qız yer altında yaşayan cin-şəyatin haqqında eşitmişdi. Bilirdi ki, bu məxluqlar öz qaranlıq məskənlərindən duman gələndə çıxır, amma onlardan bircəciyini də görməmişdi. İndisə Roni onların dalınca hara olsa qaçmağa, hətta yer altında həmişəlik qalmağa da hazır idi, bircə ömürboyu bu gözəl mahnıya qulaq asaydı.

– Gəlirəm, gəlirəm!.. – o, yenə qışqırıb ayağa qalxdı.

Amma Birk özünü yetirib onun çiyinlərindən yapışdı.

– Burax! – Roni özünü müdafiə etməyə başladı. – Burax, eşidirsən!

Birk bərk-bərk onu tutdu.

– Axmaqlama! – dedi. – Özünü məhv eləmə!

Amma qız onu eşitmədi. Yeraltı varlıqların meşəyə səs salan mahnısı qarşısıalınmaz maqnit kimi onu özünə çəkirdi.

– Gəlirəm, gəlirəm! – o, üçüncü dəfə qışqırıb Birkin əlindən çıxmaq üçün əl-qol atdı.

Qız Birki vurur, cırmaqlayır, qışqırır, ağlayır, yalvarırdı ki, onu buraxsın, axırda oğlanın yanağını dişlədi, ancaq o, yenə də qızın çiyinlərindən bərk-bərk yapışmışdı.

Uzun müddət beləcə qaldılar. Birdən duman gəldiyi kimi də sürətlə seyrəlməyə başladı. O saat mahnı da kəsildi. Roni sanki dərin yuxudan ayıldı. Evə gedən cığırı, dağın arxasında batan günəşi, bir də yanında dayanmış Birki gördü.

– Mən axı sənə tapşırmışdım ki, bu qayış qədər aralıda dayanasan, – Roni dedi və oğlanın yanağının qanadığını görüb soruşdu: – Nolub, səni tülkü qapıb, hə?

Oğlan cavab vermədən qayışı açıb ona uzatdı.

– Sağ ol. İndi Borkanın qülləsinə gedən yolu özüm taparam.

Roni şübhəylə onu süzdü. Ancaq bu dəfə hirslənə bilmədi, səbəbi özünə də aydın deyildi.

– Di sürüş burdan! – mülayimliklə dedi və qaçıb getdi.