Маленькие вещи. Самые известные турецкие рассказы. Уровень 1

© Калинина А. Е., адаптация текста, комментарии, упражнения, словарь, 2023

© ООО «Издательство АСТ», 2023

Bu büyük adam kim?

O zaman alışkanlığım vardı. Babamın konağında derslerimizi bitirdikten sonra, akşam sık sık Taşkasap’tan Beyazıt’a kadar yürürdüm. Bu akşam yolculuklarımda her zaman uzun saçlı, dalgın bir adama rastlardım. Genel olarak o derin düşünceler içinde yürüyordu. Ara sıra sendeler ve düşmemek için hemen kendisini toplardı.

Bir kere kendi kendime, “Bu büyük adam kim?” diye sordum. Düşünüyorum ki, bu sorum nedensiz değildi. Çünkü adamın her halini ve davranışlarını, o günlerde Büyük Adamların Hayatı adlı kitabın tasvirlerine tamamıyla uygun buluyordum. Bu kitabı Fransızca hocamızdan okudum. Çoğu zaman Lâleli yokuşundan Aksaray’a doğru inerdi. Gözlerini, her zaman gökyüzüne dikerdi. Ya bir bilimsel icat ya da bir edebî eser hakkında düşünürdü.

Bir bilginin nesnelerin gerçeğine bakışı ile bir şairin evrene bakışı aynı mıdır?

İkisi de yaşlanmış bir şairle bir bilgine, kıyafet biliminin gözünden bakalım. Bilginin ak başı, karlarla örtülü bir dağ başı gibi duygusuz, soğuk, büyük görünmez mi? Şairinki ise dumanlar içindeki dağlara benzemez mi? İşte çocukluğumda böyle düşünüyordum.

Bu büyük adamın gözleri gökyüzünün en yüksek noktalarına bakıyordu. Sanki o daha önce çevresindeki Koska’nın sütçü, tütüncü dükkânlarına, önündeki Aksaray’ın sokaklarına bakmamış. Hiç kimseye bir kere selâm vermemiş. En azından bunu hiç görmedim. Victor Hugo mu, Jean Jacques Rousseau mu? Mesele burada.

Belki Jean Jacques Rousseau. Buna yavaş yavaş inanmaya başladım. Çünkü o bu insanlardan kaçan bilgi adamı gibi görünüyordu. Hiç bir adama selâm vermemiş, hiç bir adamla konuşmamış. Ancak çoğu zaman tramvay yolunun üstünden geçen çıngıraklı kömürcü develerinin arkasından bakardı.

Belki o develeri böyle takip ediyordu, çünkü tabiat tarihini inceliyordu ya da bir eser yazıyordu.

Bir gün Lâleli’de birçok insan toplandı. Onlardan biri bağırıyordu. Bunu duyunca kalabalığın içine girdim.

Ortada büyük bir şiddet ve öfkeyle meğer bizim bilginimiz bağırıyormuş! Büyük adamların öfkesi de büyük olur. Ne ululuk! Ne ululuk! Bu öfke zamanında sonsuz okyanus gibi heybetli, müthiş, ulu oldu. Etrafındakilere, “Adam değilsiniz… insaniyet bilmezsiniz… câhiller… Ben buradan geçiyorum, görmüyor musunuz? Koluma ne dokundu? Siz ne büyük câhillersiniz?” diye bağırıyordu.

O kalabalığın içinde en çok bir herife bağırıyordu. Birden bu herif “Asıl kara câhil sensin!” dedi.

O anda büyük adamın sabrı tükendi. Herifi boğazından yakaladı. Herif de bilgenin yakasına sarıldı.

Ben de halk ile birlikte arkalarından gitmeye başladım.

Biraz yürüdükten sonra alimi, cahilliğin pençesinden kurtardılar. Bu büyük adam perişandı. Yırtılan^[1] yakasını düzeltti, çamurlar içindeki fesini giydi. Sonra Aksaray’da karanlık sokaktaki ilim yuvasına yani evine girdi. Onu böyle bir halde görmek gerçekten pek yürek burkucuydu.

Bu büyük adam dehşetle, kapısını kapattı ve kayboldu. O zaman dedim ki: “Şairler, alimler en büyük eserleri, ümitsizlik ve öfke hâllerinde yazarlar.”

Victor Hugo eserlerini, Jean Jacques Rousseau Emile’i böyle bir zamanda yazmadı mı? Bu adam, kim bilir şimdi halkın eğitimi ile ilgili ne büyük felsefi bir eser yazmaya başladı.

Ona uzun zaman hiç bir yerde rastlayamadım.

Yaklaşık yirmi gün sonra tütüncüde onu gördüm. Tütüncü ona bir kağıt okuyordu, büyük adam ise özen ve dikkat ile dinliyordu. Bundan sonra da dükkândan çıktı.

Tütüncüye, “Bu büyük adama neyi okudun?” diye sordum. Tütüncünün şu yanıtını, tüm bu yıllardan sonra hatırlıyorum:

“O, büyük adam değil, orta boylu. Memleketinden mektuplar alıyor, ben bu mektupları ona her zaman okuyorum. O okumayı, yazmayı bilmiyor^[2].”

Упражнения

1. Вставьте пропущенные слова:

1) Çünkü adamın her halini ve ____________________, o günlerde Büyük Adamların Hayatı adlı kitabın tasvirlerine tamamıyla uygun buluyordum.

2) Belki o develeri böyle takip ediyordu, çünkü tabiat tarihini inceliyordu ya da bir ____________________ yazıyordu.

3) Bu adam, kim bilir şimdi halkın eğitimiyle ____________________ ne büyük felsefi bir eser yazmaya başladı.

4) Ben bu mektupları ona her zaman bana okuyorum. O okumayı, yazmayı ____________________.

2. Отметьте, какие из ниже приведенных слов относятся к положительным характеристикам, а какие к негативным. Переведите их.

Akıllı, büyük, cahil, dehşetli, duygusuz, heybetli, perişan, ulu, ümitsiz

Положительные ______________________________.

Негативные ______________________________.

3. Переведите слова из текста с русского на турецкий:

Бескрайний (бесконечный), величие, внимание, выглядеть, гнев, душераздирающий, задумчивый, изобретение, исследовать, история, наука, образ (описание), образование, одежда, поведение, поэт, произведение, родной край, собираться, табачная лавка, терпение, ученый.

4. Cопоставьте слова с синонимами и напишите их перевод:

İlim – Cevap

Ulu – Bilim

Yanıt – Giysi

Yolculuk – Büyük

Kıyafet – Gezi

5. Выберите верное утверждение:

1) Anlaticıya göre o dalgın uzun saçlı adam büyüktü, çünkü onun kıyafetleri pahalı ve şıktı.

2) “Büyük adam” tütüncüye sık sık mektupları okurdu.

3) “Büyük adam” yalnız yakın arkadaşlarıyla konuşurdu.

4) “Büyük adamın” davranışı diğerlerinkinden farklıydı.

Ответы

1. Davranışlarını; eser; alakalı; bilmiyor.

2. Положительные: akıllı (умный), büyük, ulu (оба – великий), heybetli (внушительный, грандиозный).

Негативные: cahil (невежественный), dehşetli (страшный), duygusuz (черствый, безэмоциональный), perişan (жалкий), ümitsiz (безнадежный).

3. Sonsuz, ululuk, dikkat, görünmek, öfke, yürek burkucu, dalgın, icat, incelemek, tarih, ilim/bilim, tasvir, eğitim, kıyafet, davranış, şair, eser, memleket, toplanmak, tütüncü, sabır, bilgi adamı.

4.

Ulu (великий) – Büyük

İlim (наука) – Bilim

Yanıt (ответ) – Cevap

Yolculuk (путешествие, поездка) – Gezi

Kıyafet (одежда) – iysi

5. 4

Hiç

Yirmi yaşındaydı. Birbirlerinden önce emellerine kavuşmak hırsla birbirlerini saldıran gençlerden biriydi. Bunu annesiyle kız kardeşinin geçimi için, yapardı.

Akşam evine yorgun, yorgun, dönerdi ama aynı zamanda mukaddes bir vazifeyi yerine getiriyordu. Bunun için gururlu oluyordu. Aslında kendisinden her an uzaklaşıyordu. Ara sıra yüzünde şairce düşünceleri görünüyordu. Onun gözleri düşünceliydi, ama nefret dolu ağzı, garip ve hüzünlü görünürdü. Yaşam mücadelesi içine zırhsız, silâhsız, yani zayıf bir vücüt, hassas bir gönül, sevdâlı bir ruh ile girdi. Her gün ekmek kazanma savaşına giriyordu. Ben ondan endişe ediyordum. Aniden bir gün bu savaşta yaralanacak, düşecekti.

O mektebi bitirdi, öğrenimi vardı. Buna rağmen herhangi bir iş yapmaktan çekinmezdi. Gündüzleri çamurlar, hakir görülmeler içinde Rum tüccarında simsarlık, azarlamalar ve suçlamalarla mağazalarda yazıcılık, hattâ ara sıra matbaalarda işçilik. Herkes uyuyordu, o ise gece yarılarından sabahlara kadar tahta bir masanın başında, bir mumun karşısında, çalışıyordu. Tüm zorluklara bir asker gibi erkekçe direniyordu. Annesi rahat, kız kardeşini mutlu görüyordu, bundan dolayı yorulmuş vicdanına yeniden bir güç, bir yaşam bağışlardı.

O günlerde annesi birdenbire hasta oldu. Annesinin mevcudiyetinin bir parçası oldu, bu yüzden büyük bir ızdırapla hastaya doktor getiriyordu, ilâç alıyordu. Bazen o Aksaray’dan ilâç yaptırmak için yaya olarak Beyoğlu’na çıkıyordu. Oralarda coşku, sevinç, neşe ve eğlenceyle gençler dolaşıyorlardı. O ise, gençliğin asaleti ve ululuğuyla yaşlı annesine taze bir yaşam getirmek için elinde ilaç ile yine yaya, evine dönüyordu.

Şansın yardımıyla ya da mutlu bir tesadüfle, bir iki ay içinde annesi tamamıyla iyileşti. O süre içinde kendi çalışması birkaç kat daha artıyordu, bu yüzden doktorların önerilerini yerine getirmeyi başardı. Yazı annesiyle Boğaziçi’nde geçirdiler.

Bu yaz sırada, tabii olarak sabahları İstanbul’a gider, akşamları geç vakitte dönerdi. Gidiş geliş sırasında genç arkadaşlarıyla karşılardı. Onlar kendisini “göz alıcı bir güzel”e tanıtmaya çalışıyorlardı.^[3] O kadınları reddetmek istedi, dostları küçük bir fırsattan yararlanarak^[4], bir gün tanıştırdılar.

Bu tanıştırma töreni alakasını gösteren bir tebessümle kabul olunmuş; ama bu tebessüm gözlerini o kadar kamaştırdı ki, kızın yüzüne dikkatle bakamadı. Bu alaka gösterisi, bu tebessüm, hüzünlü bir yaradılışı olan gence ne kadar da tesir etti. O hassas gönlü, o sevdâlı ruhu, bu büyük zaferi ne kadar neşe ve gururla alkışladı.

Sabahleyin, İstanbul’a gidişinde, yine bu tebessümlerle, ruhun bu selamıyla, kalbin bu seslenişiyle karşılaştı. O günlerden sonra bütün yaşamı bir tebessümle açılıyordu.

Yazın uzun günlerinde daha çok çalışıyordu, buna rağmen akşamları evine önceki gibi yorgun olarak değil, büyük bir coşku ve neşe ile gelirdi. Yürürken koşar, söylerken güler, hiç birinde oturamaz, evin içinde sürekli dolaşırdı. Yüzünde gençliğin taze rengi görünürdü. Yirmi yaşındayken kendisini böyle bir tebessümün karşısında hiç bulunmadınız mı?

Ara sıra vapurda denk geldiler. Orada, o köşede, kendisine nurlar serpen mutluluk ve şansına, garip bir korku ve yürek çarpması ile yaklaşamıyordu. Ama ilkbahar sabahının pembe sisleri içinde görünen gün doğuşu gibi, bu gül rengindeki dudaklardan akseden tebessüme de uzaktan uzağa şaşkınlığını ve tutkusunu gösteriyordu.

En hızlı geçen bir arabanın içinde, en kalabalık bir yerde yine kendisine bir tebessümle selam veriyordu.

Oh! Bu tebessüm! Zavallı gencin ümitsiz gecelerinde üzüntülerini gideriyordu. Sevgilisi, ışıksız gündüzlerinde parlayan ışığı oldu. Evine her gece yeni coşku ve güç ile dönüyordu. Yalnız en son defa ki bu tebessümden dolayı âşıkça bir coşku içinde kaldı. O gece, sabaha kadar gözlerini bir kere bile kapamadı. Artık bu kızı alacaktı! Annesinin onayını alacak. Bundan kuşku duymuyordu. Her türlü zorluğa, her türlü engele direnmeye çalışacak. Gizli sevgilisi kendisine bu kadar gönül veriyor. Ona, Boğaziçi’nin cezbedici sahillerinin en gizli bir köşesinde ya da güneşin altında şen ve şakrak olan Adaların en güzel bir yerinde bir ev, bir aşk yuvası yapacak. Eşi için, bin türlü çiçekler içinde kameriyeler, ağaçlar arasında bahçeler kuracak. Kendisi bir yana çekilecek. Tabiatın güzelliklerinin hepsinden daha da güzel olan sevgilisinin kahkahalarını dinleyecek. Bu kahkahalar can çekişen kalbine yaşam verecek. Bahar, yüz görümlüğü olarak eşine en güzel çiçeklerini, saz ve söz olarak kuşlar en yüce ve ruh açan şarkılarını sunacak.

Uykusuzluk nedeniyle bir hararetle yatağının içinde dönüyordu. Neden onunla birlikte Boğaziçi’nin sahilinde dolaşmasın? Niçin yerde, onunla, o harika bir gece görünümü seyretmesin? Bak! Eğiliyor! Bu yorgun gecesinde kulağına… Yok, ruhuna, gizli, pek gizli bir şeyler söyleyecek belki de… Oh!

Çalışacak, çok çalışacak, çalışarak zengin olacak…

Pencerenin yanındaki yatağından başını kaldırdı. Sabahın renkleri, gökyüzünün lâcivert yüzüne bir takım rengârenk sütunlar meydana getirdi. Onlar her dakika rengini, yerini değiştiriyordu. Ruhunu büyüleyen o tebessüm, dudakları gibi gül renginde olan bulutlar arasına yayılarak, karşıdaki dağları süslüyor; yine o tebessüm gökyüzünden süzülüp, denizin küçük dalgalan üzerinde, sahili sevdalar içinde bırakarak uzaklaşıyordu.

Bir süre, bu kendisinden geçme ve şaşkınlık hâlinde kaldıktan sonra, kendisini toplayarak, İstanbul’a indi. Akşam, genç arkadaşlarına vapurda denk geldi. Onlara, bir şey açmadı, çünkü onlar kıskanabilir diye korkuyla düşünüyordu. Hep birlikte yukarıya, güverteye çıktılar. Kız ya da tebessüm, annesiyle birlikte orada, bir kanepenin üzerinde oturuyorlardı. Dostlarından bir ikisi çekinmeden kızın yanına gittiler. Ötekiler onu da birlikte gelmesi için zorluyorlardı.

Vücüdünda bir korku ve yürek çarpıntısı vardı. Belki o bakışları çeken tebessüme karşı gözleri kamaşarak, düşecek. Bundan endişe ediyordu. Çevresindeki ona, bir şey yapmasını söylediler, bu ricalara karşı o birkaç kere kalkıp yine oturdu. ceketini iliklemek, fesini düzeltmek istedi, ama bunu yapamadı çünkü titriyordu. Bütün bu davranışları, kadınların meraklı bakışlarına çarptı. Bir dakika sonra hep birlikte konuşmaya başladılar. Kız ara sıra kendisine birçok soru soruyordu: Paris’e gittin mi? Londra’yı gördün mü? Operaları dinlememiş, vodvili alkışlamamış mı? Mutlak Bükreş’te çok oturdu! Çünkü hâl ve davranışı onu gösteriyordu. Sonsuz bu türlü sorulardan sonra, kahkahalarla gülmeye başladı. Zavallı genç anladı ki kız kendisiyle eğleniyordu. İlk defa kızın yüzüne büyük bir dikkatle baktı. Hayâller dönemi olan yirmi yaşının en dehşetli sarsılışı…

Meğer bu tebessüm o kadar büyüleyiciydi, çünkü o güzel ağzının bütün üst dudağı biraz kısaymış.

Meğer o gülümseme, kendisine değil, bütün dünyaya, bütün her şeye aitmiş.

Bizler de çoğu zaman mutluluğumuzu tetkik ediyoruz. Sonucu, şu sözcüğe varmaz mı: “Hiç!”

Упражнения

1. Выберите верные утверждения:

a) Genç, aşık olduğu kızla evlenmek istiyordu.

b) Gençin babası hastalıktan öldü.

c) Genç daha önce birçok defa başka ülkere gitmişti.

d) Gençin annesi tamamıyla iyileşti.

e) Genç, eğitimli bir erkekti.

f) Kızın annebabası gençin evlenme teklifini reddetti.

2. Вставьте пропущенные слова:

1) O mektebi bitirdi, öğrenimi vardı. Buna rağmen herhangi bir iş ____________________ çekinmezdi.

2) Yazın uzun günlerinde daha çok çalışıyordu, buna ____________________ akşamları evine önceki gibi yorgun olarak değil, büyük bir coşku ve neşe ile gelirdi.

3) Bahar, yüz görümlüğü olarak eşine en güzel çiçeklerini, saz ve söz olarak kuşlar en yüce ve ruh açan şarkılarını ____________________.

4) Zavallı genç anladı ki kız ____________________ eğleniyordu.

3. Cопоставьте слова с антонимами и напишите их перевод:

Gururlu – Red

Kısa – Yıkmak

Hassas – Neşeli

Korku – Genç

Mutlu – Yaklaşmak

Hüzünlü – Solgun

Yaşlı – Mahcup

Rahat – Mutsuz

Kurmak – Cesaret

Rengarenk – Uzun

Onay – Sıkıntı

Uzaklaşmak – Duygusuz

4. Что описывалось в тексте с помощью нижеперечисленных выражений? Запишите ответ по-турецки.

pembe sisleri içinde görünen gün doğuşu gibi, ruhunu büyüleyen, bakışları çeken, ruhun selamı

Ответ: ____________________

5. Вставьте пропущенные вопросительные слова и ответьте на вопросы по тексту.

Nerede, Kaç, Kimler, Neden, Nasıl

1) Genç ____________________ yaşındaydı?

2) Onun ailesinde ____________________ vardı?

3) Annesile yazı ____________________ geçirdiler?

4) ____________________ orada bu yazı geçirdiler?

5) Kızla ____________________tanıştı?

Ответы

1. A, D, E

2. Yapmaktan, rağmen, sunacak, kendisiyle.

3.

Gururlu (гордый) – Mahcup (опозоренный)

Kısa (короткий) – Uzun (длинный)

Hassas (чувствительный) – Duygusuz (бесчувственный)

Korku (страх) – Cesaret (смелость)

Mutlu (счастливый) – Mutsuz (несчастный)

Hüzünlü (грустный) – Neşeli (веселый)

Yaşlı (пожилой) – Genç (молодой)

Rahat (покой, удобство) – Sıkıntı (неудобство, проблема)

Kurmak (строить) – Yıkmak (разрушать)

Rengarenk (красочный) – Soluk (бледный)

Onay (одобрение) – Red (отказ)

Uzaklaşmak (отдаляться) – Yaklaşmak (приближаться)

4. Kızın tebessümü.

5.

1) Genç kaç yaşındaydı?

Genç yirmi yaşındaydı.

2) Onun ailesinde kimler vardı?

Onun aileinde annesi ve kız kardeşi vardı.

3) Annesiyle yazı nerede geçirdiler?

Annesiyle yazı Boğaziçi’nde geçirdiler.

4) Neden bu yazı orada geçirdiler?

Bu yazı orada geçirdiler çünkü doktorlar bunu önermiştiler.

5) Kızla nasıl tanıştı?

Arkadaşları, vapurda onları tanıştırdılar.